Ўзбекистон ёшларининг 85,1 фоизи сувни тежашга тайёр. Аммо улар бу ҳақда нима билишади?

Ўзбекистон ёшларининг 88 фоизи мамлакатда ичимлик суви етишмаслиги каби муаммо борлигига ишонч билдиради. Бироқ, ҳар бир киши бу ҳақда батафсил маълумотга эга эмас ва агар улар бўлса ҳам, ҳамма ҳам сувни тежашга тайёр эмас, шу жумладан, қандай қилиб самарали фойдаланишни билмайди.

Ўзбекистон Медиа тадқиқотлари ва таълимни ривожлантириш маркази (Mediadatalab) бу ​​масалани ўрганишга киришди. У ўтказган социологик сўровда 15 ёшдан 25 ёшгача бўлган 1583 киши иштирок этган.

Тадқиқотчиларнинг хулосаси шуки, Ўзбекистон ёшларида ҳали сувга нисбатан ғамхўрлик ҳисси шаклланмаган. Бироқ, кўпчилик, агар улар оқилона кўринса, сувни тежаш бўйича маслаҳатлардан фойдаланишга тайёр.

Тадқиқотчилар ёшларнинг сув ресурслари муаммоси ҳақида онгли ёки йўқлиги, сувни тежаш бўйича нималар билиши ва бу мавзуга принципиал жиҳатдан қизиқишларини аниқлашга ҳаракат қилишди.

Сўров натижаларига кўра, кўпчилик Ўзбекистондаги сув муаммосиидан хабардор. Бироқ, ёшлар қанча сув ишлатишини ҳисоблашга одатланмаган.

40 фоизи ичимлик суви танқислиги хавфидан хавотирда. 29% бу муаммо мамлакатнинг аксарият ҳудудларига, 19% эса фақат айрим ҳудудларга тегишли деб ҳисоблайди. Бу муаммо ҳақиқатда борлигини биладиган 88% ёшлар.

Билим сувни тежашга тайёр бўлишга туртки бўлиб хизмат қилади. Респондентларнинг 65 фоизи истеъмол қилинадиган сув миқдорини камайтиришга тайёр, 2 фоизи рози эмас. Яна 5 фоизи тайёр эмас.

Шу билан бирга, респондентларнинг 60 фоизи тўлиқ тежашнинг оддий усуллари ҳақида билишади, яна 31 фоизи бу ҳақда ўртача даражада билишади. 8% бу ҳақда билади, лекин бу жуда кам. 2% эса умуман билмайди.

Ёшларнинг ярмидан бир оз камроғи кундалик ҳаётларида доимий равишда сувни тежашади –48%. Яна 30% буни кўпроқ даражада бажаради, 14% – ўртача даражада, 5% – бироз. Шундай қилиб, фақат 4% сувни тежамайди, бу ҳақда билмайди ёки бу ҳақда ўйламайди.

Тадқиқотчилар ёшлар сувни тежаш усулларини қандай билишларини ҳисоблаб чиқдилар:

– “идиш-товоқ ювишда жўмракларни доимо очибқўймаслик” – 886 киши билади;

– “ҳовли ҳудудини суғоришда сув ҳажмини камайтириш” – 746;

– “сабзавотларни сув остида тозаламаслик” – 517;

– “овқатни совутиш ёки эритиш учун ичимлик сувидан фойдаланмаслик” – ҳар 10-да;

– “гигиена тартиб-қоидаларини бажаришда сувни тежаш” – 391;

– “сувни тежаш функциясига эга маиший техника” – 348 та;

– “овқат тайёрлашда” – 288;

– ва 90 респондент ҳеч қандай усуллар ҳақида билмаган.

Ушбу маълумотлар нима дейди? Умуман олганда, Ўзбекистонда сувни тежаш бўйича маърифий ишлар олиб борилмоқда, лекин унинг сифатини ошириш зарур. Масалан, оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқлардан оқилонафойдаланиш ҳақида кўпроқ гапириш керак, чунки ҳозир респондентларнинг 60 фоизининг фикрига кўра, бу етарли даражада бажарилмаяпти. 18,4% эса мавзу бўйича фойдали маълумотлар етишмайди, деб ҳисоблайди. 3,8% эса ҳеч қандай маълумотни кўрмаган.

Тадқиқот муаллифлари бу борада иш олиб бориш, оммавий ахборот воситаларида ахборотни кўпайтириш ва такомиллаштириш зарур, деб ҳисоблайди. Бу зарур, чунки, агар оқилона далиллар келтирилса, умуман ёшлар тинглашга ва сувни тежашга тайёр. Ёшларнинг 85,1 фоизи тежашга, 74,1 фоизи эса оқилона маслаҳатлардан фойдаланишга тайёр.

Бу тадқиқот нафақат Ўзбекистон, балки бутун Марказий Осиё учун катта аҳамиятга эга, чунки бу минтақада яқин ўн йилликларда сув ресурслари танқислиги муаммоси кескинлашиши мумкин.

Ва вазиятга бир қатор омиллар таъсир қилади, жумладан, нафақат иқлимнинг ёмонлашиши. Аҳоли сонининг ўсиши танқисликка олиб келиши мумкин – 2050-йилга бориб Ўзбекистонда 50 миллион киши яшаши кутилмоқда. Бу, ўз навбатида, озиқ-овқат ва энергияга бўлган эҳтиёжни оширади. Сув ресурслари миқдорига ташқи омиллар, масалан, Ўрта Осиё ва унга қўшни минтақалардаги вазият ҳам таъсир қилади. Шундай қилиб, Афғонистондаги 2028-2029 йилларда тайёр бўладиган Қўштепа канали Амударё оқимининг қисқаришига олиб келиши мумкин. Мамлакатда сувдан норационал фойдаланиш ҳам муҳим рол ўйнайди, чунки тадқиқотчиларнинг фикрича, тақчиллик йўқ, лекин Марказий Осиёда сувдан самарасиз фойдаланилмоқда. Тўғри ишлатилса, сувни 56% гача тежаш мумкин.

Бу борада ёшларнинг сувдан оқилона фойдаланиш масаласига муносабати катта аҳамиятга эга. Масалан, Ўзбекистонда 14 ёшдан 30 ёшгача бўлган 9,5 миллиондан ортиқ (жами аҳоли сони 36 миллион киши) ёшлар бор ва бу 26,8 фоизни ташкил этади. Келажак қандай бўлиши кўп жиҳатдан ёшларга боғлиқ. Шунингдек, у кекса авлодга таъсир қилиши, намуна кўрсатиши ва яқинларини сувни тежашга ўргатиши мумкин. Келажакда эса мамлакат сиёсати бугунги ёшларга боғлиқ бўлади. Эндиликда тўғри ишлаб чиқилган одатлар яқин келажакда сувдан эҳтиёткорона фойдаланишни миллий анъанага айлантириш имконини беради.