Қишлоқ хўжалиги соҳаси Ўзбекистон ва Россия савдо алоқаларининг асосларидан бири. Бундан ҳам катта натижаларга қандай эришиш мумкин?

Қишлоқ хўжалиги соҳасини Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги муносабатлар, айниқса, кейинги йилларда энг истиқболли соҳалардан бири дейиш мумкин. Импорт ҳақида гап кетганда, Россиянинг кўплаб ҳудудлари биринчи навбатда ўзбек сабзавот ва меваларига қизиқиш билдириши аниқ. Қўшма лойиҳалар ҳамкорликни ривожлантиришга хизмат қилмоқда – энг муҳимларидан бири Жиззахдаги BMB-NRC Agrologistics Россия-Ўзбекистон агрокомплексидир.

Яқинда Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг у ерга ташриф буюргани мазкур корхонанинг аҳамиятини кўрсатади. Бунинг ажабланарли жойи йўқ, чунки 2024 йил охиригача экспорт ҳажми 58 миллион АҚШ долларига етиши кутилмоқда.

Мажмуа, биринчи навбатда, Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги ўзаро товар айирбошлашни ривожлантиришга қаратилган. Лекин бу ердан маҳсулотлар Қозоғистон, Покистон, Хитойга ҳам экспорт қилинади.

Мажмуа 2023 йил ноябрь ойида очилган. Россия инвестициялари ҳажми 50 миллион доллардан ортиқни ташкил этди.

Мажмуада йилига 10 минг тоннагача маҳсулот сақлаш, 8 минг тоннани қайта ишлаш мумкин. У мева-сабзавот маҳсулотларини саралаш, қайта ишлаш, сақлаш, санитария ва божхона расмийлаштируви, ташишга тайёрлаш ва логистика хизматларини кўрсатади.

Логистика марказига биринчи навбатда Жиззах вилояти, шунингдек, қўшни вилоятлардан мева-сабзавот маҳсулотлари етказиб берилмоқда. 2023йилда 1 минг 200 дан ортиқ фермерлар билан 52 минг тоннадан ортиқ ҳосил етказиб бериш бўйича шартномалар тузилди.

Жумладан, мажмуа Ўзбекистон маҳсулотларининг асосий истеъмолчиларидан бири сифатида нафақат Россияга, балки Ўзбекистон учун ҳам муҳим аҳамиятга эга. Маҳаллий ишлаб чиқарувчилар, фермер хўжаликлари ва корхоналар марказнинг кенг қамровли хизматларидан фойдаланиб, шу орқали халқаро бозорга чиқиб, халқаро стандартлар даражасида маҳсулот сотиши мумкин.

Бундан ташқари, Россия-Ўзбекистон маркази маҳсулотларни экспорт қилиш учун комплекс ишлаб чиқариш ва логистика занжирларини тизимлаштириш имконини берди.

BMB-NRC Agrologistics мажмуаси ҳам “Агроэкспресс” лойиҳасини ривожлантиришдамуҳим бўғин бўлди. Бу Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ҳамкорликдаги яна бир муҳим лойиҳадир.

“Агроэкспресс” лойиҳаси Россия ва Ўзбекистон ўртасидаги музлатгичли контейнерли поездларда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етказиб беришни тезлаштиришга қаратилган. Унга 2021 йилда старт берилди. Кейин биринчи сафарда поезд Тошкентга музлатилган парранда гўштини олиб келди, кейин эса Россияга мева-сабзавотлар – узум, хурмо, помидор, лимон жўнатилди.

Бу истиқболли лойиҳа, ҳар икки томон учун ҳам фойдали, шунинг учун у бир жойда турмайди, балки ривожланади. Ўтган йили етказиб бериш имкониятлари нафақат Тошкент ва Москва, балки бошқа вилоятлар ўртасида ҳам муҳокама қилинган эди. Бунда Жиззахдаги мажмуа ҳам ўз ролини ўйнаши керак. Жумладан, Екатеринбург ва Узоқ Шарққа этказиб бериш кўриб чиқилмоқда, бу ҳисоб-китобларга кўра, 2030 йилга келиб ушбу маҳсулотларнинг темир йўл юк айланмасини 1 миллион тоннагача ошириш имконини беради.

Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги савдо алоқаларида қишлоқ хўжалиги асосий ўринлардан бирини эгаллайди. 2023 йилнинг январь-декабрьойлари натижаларига кўра, Россия Ўзбекистон мева-сабзавотлари импорти бўйича етакчи бўлди. Умумий ҳажмнинг 37 фоизи Россия Федерацияси ҳиссасига тўғри келди, бу эса 2-ўринни эгаллаган Покистон экспортидан 2,2 баравар кўп. Ўтган йили Россияга 437,4 миллион долларлик 611,4 минг тонна маҳсулот сотилган.

Бундан ташқари, Россия Ўзбекистонга қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етказиб бериш бўйича иккинчи ўринга чиқди. Ўзбекистон импорт қилинадиган ўсимлик мойларининг 48 фоизи, сут маҳсулотларининг 36 фоизи, қандолат маҳсулотларининг 66 фоизи Россия Федерацияси ҳиссасига тўғри келди.

Шу боис ҳар икки давлат қишлоқ хўжалигини ривожлантиришга катта эътибор қаратмоқда. Бунга эришиш учун транспорт-логистика инфратузилмаси такомиллаштирилиб, янги шартномалар тузилиб, соҳа вакиллари – бошқарма ва компаниялар ўртасида бевосита учрашувлар ўтказилмоқда.

Масалан, ўтган йили Тошкентда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини экспорт қилувчи Россия компанияларининг бизнес миссияси бўлиб ўтди. Россиядан делегация таркибида 26 та компания, 3 та саноат уюшмаси, Россия Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Росселхознадзор, Ўзбекистон томонидан 90 дан ортиқ ташкилот вакиллари иштирок этди. Бу Ўзбекистон ва Россия корхоналарининг бир-бири билан ўзаро ҳамкорлик қилишдан манфаатдорлигидан далолат беради.

Қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ҳамкорликда сармоявий ҳамкорлик ҳам муҳим ўрин тутади. 2023йилда Ўзбекистонда Россия сармояси асосида 78 та лойиҳа амалга оширилди. Шундан 424 миллион долларлик 33 та лойиҳа агросаноат мажмуаси ва тўқимачилик саноатига тўғри келади.

Бу кўрсаткичларнинг барчасини инобатга олган ҳолда, Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ҳамкорлик бундан кейин ҳам жадал ривожланади, деб тахмин қилиш мумкин. Биз ҳар икки томондан йирик сармояларни, инфратузилмани яхшилаш бўйича янги лойиҳаларни, жумладан, янги логистика ва саралаш марказларини очиш, шунингдек, савдо ҳажмини оширишни кутишимиз керак.