Ўзбекистон-Қозоғистон чегарасида 100 гектарлик халқаро саноат мажмуаси пайдо бўлади

2024 йил август ойида Ўзбекистон-Қозоғистон чегарасида “Марказий Осиё” саноат кооперацияси халқаро маркази (МОСК) қурилишини бошлаш режалаштирилган. Мажмуани 2027 йилда якунлашрежалаштирилган.

Марказ Қозоғистоннинг Туркистон вилояти ва Ўзбекистоннинг Сирдарё вилоятида бўлади. У 100 гектар майдонни эгаллайди.

Лойиҳага кўра, Марказ ёпиқ мажмуа бўлади. Бу ишлаб чиқариш ва улгуржи савдо учун барча шароитларни яратади. Эътиборлиси, Марказда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар нафақат икки давлатга жўнатилади, балки учинчи давлатларга ҳам экспорт қилинади.

Бу ҳақда Қозоғистон савдо ва интеграция вазири ўринбосари Қайрат Торабаевнинг Ўзбекистонга амалий ташрифи чоғида икки давлат вакилларининг учрашувида сўз борди. Қозоғистон вазири ўринбосари 16 февраль куни берган интервьюсида улар томонидан 50 гектар ер ажратилишини айтди.

Бундан ташқари, Ўзбекистондаги пахтани қайта ишлаш корхонаси билан шартнома имзоланган. МОСК да корхона 15 гектар майдон билан таъминланади ва у ерда ишлаб чиқаришини йўлга қўяди.

Сирдарё вилояти инвестициялар ва савдо бошқармаси бошлиғи ўринбосари Бекмурод Акбаров шундай деди:

— Айни пайтда ўз ишлаб чиқаришини йўлга қўймоқчи бўлган инвестор ва тадбиркорлар билан музокаралар олиб борилмоқда. МОСКга нафақат маҳаллий тадбиркорлар, балки хорижий бизнес вакиллари ҳам қизиқиш билдирмоқда. Бунгача биз зарур инфратузилмани яратамиз.

Қозоғистон делегациясининг ишчи ташрифи якунлари бўйича томонлар қўшма ҳужжатни имзоладилар ва ўз ҳудудларида лойиҳанинг бориши устидан назоратни кучайтиришга келишиб олдилар.

Эслатиб ўтамиз, Марказий Осиё ХСК қурилиши натижасида Қозоғистон ва Ўзбекистон ўртасидаги ўзаро товар айирбошлаш ҳажмини 10 миллиард АҚШ долларига етказиш режалаштирилган.

Қўшимча қилиб ўтамиз, Қозоғистон Ўзбекистоннинг асосий ташқи иқтисодий ҳамкорларидан биридир. Қозоғистон республика билан ташқи савдода энг катта улушга эга бўлган учта етакчи давлатдан биридир. Жумладан, 2023йилда ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 4,3 миллиард долларни ташкил этди ва бу умумий кўрсаткичнинг 7 фоизини ташкил этади. Ҳисобот даврида Хитой биринчи ўринда (21,9%), Россия иккинчи (15,8%).

4,3 миллиард доллардан Қозоғистонга экспорт 1,3 миллиард, импорт 3 миллиард долларни ташкил этади.

Ўзбекистон ва Қозоғистон ташқи савдо айланмаси динамикаси қуйидагича кўринади:

— 2021 йилда 3,9 млрд долларни ташкил этди (экспорт — 1,1 млрд., импорт — 2,7 млрд);

— 2022 йилда — 4,6 миллиард доллар (экспорт —1,4 миллиард, импорт — 3,2 миллиард);

— 2023 йилда — 4,3 миллиард доллар.

Қозоғистон билан ҳамкорлик Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги доирасида ҳам ривожланиб бормоқда. Умуман олганда, 2023 йилда Ўзбекистоннинг МДҲ давлатлари билан ташқи савдо айланмаси 20 миллиард долларга етди. Уларнинг 21,4 фоизи Қозоғистон ҳиссасига тўғри келди — бу Россиядан кейинги иккинчи натижа (48,1 фоиз).

Умуман олганда, Ўзбекистон ва Қозоғистон узоқ йиллик савдо шерикларидир. 1994 йилдан буён товар айирбошлаш ҳажми 9,7 баробар ошди. Ўзаро савдо айниқса 2016 йилдан бошлаб жадал ривожланди.

Қозоғистондан асосан буғдой, қотишмаган пўлатдан тайёрланган ярим тайёр маҳсулотлар, буғдой ёки буғдой-жавдар уни, аралаш минерал ўғитлар, кунгабоқар ёғи, мис рудалари ва концентратлари, янги ёки музлатилган мол гўшти экспорт қилинади.

Ўз навбатида Ўзбекистон Қозоғистонга автомобил кузовлари, учқунли ички ёнув двигателлари, автомобиллар учун эҳтиёт қисмлар ва аксессуарлар, сабзавот ва мевалар, музлатгичлар ва совутиш ускуналарини етказиб беради.

Бундан ташқари, Ўзбекистон ва Қозоғистон қўшма корхоналар яратиш тажрибасига эга. Масалан, 2023йилда “УзКазТраде” экспорт-импорт корхонаси ташкил этилган бўлиб, унинг таъсисчилари “КазТраде Савдо сиёсатини ривожлантириш маркази” АЖ ва “УзТраде” АЖ бўлган. Ўтган йили Қозоғистонда Ўзбекистон сармояси ҳисобидан 12 та лойиҳа, масалан, Қарағандадаги маиший техника ишлаб чиқариш заводи амалга оширилаётгани ҳам маълум қилинган эди.

Кутиш керакки, МОСК қурилиши ҳақиқатан ҳам Ўзбекистон ва Қозоғистон ўртасидаги товар айирбошлаш кўрсаткичларига ижобий таъсир кўрсатади, шунингдек, бошқа давлатлар билан ташқи иқтисодий алоқаларни ривожлантириш имконини беради.