Қизиқарли театр тажрибаси. Россия ГИТИС лойиҳаси ва Ўзбекистонда ишлаб чиқариш

Ҳаммага ГИТИС номи билан маълум бўлган Россия театр санъати институти нафақат Россияда, балки Европада ҳам энг йирик театр университети бўлиб, дунёдаги энг катта ҳисобланади. Бундан ташқари, унинг тарихи 1878 йилда бошланган. Ўзбекистон томонидан қўллаб-қувватланаётган мазкур университет билан ҳамкорлик қанчалик қимматлидир. У қизиқарли шаклга эга бўлиб, бутун мамлакат бўйлаб рус театрларида талабалар ва битирувчиларнинг спектакллари шаклида ифодаланади.

Ана шундай спектакллардан бирининг премьераси келаси ой, яъни 15 октябрь куни Самарқанд вилоят рус драма театрида бўлиб ўтади. У ерда ГИТИС талабалари томонидан яратилган “Иссиқ юрак” спектаклининг премьераси бўлиб ўтади. Режиссёр — режиссёрлик бўлими битирувчиси Эстер Митрофан, хореограф —хореографлик бўлими битирувчиси Елизавета Матвиевич. Сценарий муаллифи: Москва бадиий театр мактабидан Стефания Филатова.

Шуниси эътиборга лойиқки, бу ҳаракат алоҳида эмас. Спектакль “ГИТИС талабалари ва битирувчилари томонидан хориждаги рус театрларида спектакллар” махсус лойиҳаси доирасида бўлиб ўтади. Бу ўз-ўзидан қизиқиш уйғотади.  

Лойиҳа ғояси 2019 йилда пайдо бўлган ва унинг тақдимоти 2021 йилда бўлиб ўтган. Лойиҳа талабаларнинг имкониятларини сезиларли даражада кенгайтирди, чунки у бир вақтнинг ўзида бир нечта мақсадларни кўзлайди. Янги бошланувчилар учун бу ўз битирувчиларимизни қўллаб-қувватлаш, уларнинг ижодий ғояларини амалга оширишда ёрдам беришдир. Шундай қилиб, янги ижодкорлар ўз жамоасини шакллантиришлари мумкин. ГИТИС вакилларининг фикрига кўра, режиссёр учун энг муҳими, унинг рассоми, хореографи ва бошқаларни топишдир. Ёш жамоалар театрда бебаҳо профессионал тажрибага эга бўладилар.

Бундан ташқари, ушбу лойиҳа рус театрларининг чет элдаги уфқларини кенгайтиради. Уларнинг олдига ғайрат ва янги ғояларга тўла ёш истеъдодлар премера тақдим этиш учун келади. Ҳар бир театр учун машқлар бир қатор профессионал маҳорат дарслари ва ёш рус мутахассисларининг малака ошириш курсларига айланади.

Бундан ташқари, ушбу лойиҳа Россия Маданият вазирлигининг бошқа мамлакатлардаги рус тилидаги театрларни қўллаб-қувватлаш бўйича ишини оширишга қаратилган қадамдир. Бошиданоқ Ўзбекистон, Тожикистон, Қирғизистон, Беларусь ва Қозоғистонда спектаклларни ўтказиш режалаштирилган эди.

Лойиҳага қўшилиш истагида бўлган театрлар сони йилдан-йилга ортиб бораётгани ажабланарли эмас. Бундан ташқари, нафақат хорижий рус театрлари, балки давлат миллий театрлари ҳам ГИТИСдан драматик ва мусиқий спектаклларни саҳналаштиришни сўрамоқда. 2023 йилги  маълумотларга кўра, 2,5 йил давомида 9 та давлатда 27 та спектакль намойиш этилган. 2023–2024 йиллар учун эса 25 дан ортиқ премьераларни чиқариш режалаштирилган эди.

“Театр университетларининг талабалари ва битирувчилари ўз ижодий салоҳиятини рўёбга чиқариш ва ўзини намоён қилиш имкониятига эга бўлади, хорижлик ҳамкасбларимиз ва ҳамкорларимиз учун эса бу Россия театр мактабининг ҳақиқий анъаналари билан танишиш имкониятидир”, — деди олдинроқ Россия Федерацияси Маданият вазири Ольга Любимова. 

Афтидан, Ўзбекистонда ҳам ГИТИС талабалари ва уларнинг премьералари бўлиб ўтади. Улардан бири октябр ойида Самарқандда бўлиб ўтади, лекин шу йилнинг бошида, июль ойида А.Н. Островский номидаги Фарғона вилоят рус драма театрида “Женитьба Бальзаминова” спектакли аллақачон қўйилди.

Жамоа таркибига бир нечта устахоналарнинг ГИТИС битирувчилари ва талабалари кирди. Бу режиссёр Михаил Бехтерев, хореограф Елизавета Матвиевич, продюсер Полина Кандаурова. Чироқ устаси: Алишер Кудрявцев.

“Мен рус классикасидан бир вақтнинг ўзида “етарлича русча” бўладиган, лекин шу билан бирга тушунарли, қизиқарли, одамлар учун умумий мавзуларга тўхталиб ўтадиган ва маданиятларимизни бирлаштирувчи кўприклардан бири бўлиб хизмат қиладиган материалларни олишни хоҳлардим. Островскийнинг иши бунгажуда мос келади, — деди ўша пайтдаги режиссёр Михаил Бехтерев.

Эътиборлиси, асарга Фарғона вилоят рус драма театри актёрлари ҳам жалб этилган. Яъни, лойиҳа юқорида биз ёзган вазифалардан ташқари яна бир муҳим вазифани бажаради — бу икки давлат театрлари ўртасидаги ҳамкорликни ривожлантиришга бевосита таъсир кўрсатади, мутахассисларга ҳамкорликда ўзаро тажриба алмашиш, мулоқот ўрнатиш имконини беради.