Забт этилмаган Ленинград: ўзбек қаҳрамонларига ҳурмат

Бугун, 17 сентябрь куни Санкт-Петербургда Ўзбекистоннинг Ленинградни озод қилишдаги қаҳрамонона ҳиссасига бағишланган кўргазма очилди. 100 дан ортиқ ноёб фотосуратлар ва ҳужжатли фильмлар эвакуация қилинган минглаб болаларни ўз бағрига олган ўзбек аскарлари, фронт орти меҳнаткашлари ва оилаларининг жасорати ҳақида ҳикоя қилади. Кўргазма СССР халқларининг фашизмга қарши биргаликда олиб борган кураши хотирасига ҳурмат ва Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги бузилмас дўстлик рамзига айланди.

Санкт-Петербург Ўзбекистоннинг шаҳарни фашистик блокададан озод қилишда қўшган қаҳрамонона ҳиссасига бағишланган кенг кўламли кўргазма ўтказиладиган жойга айланди. Ўзбекистон Адлия вазирлиги ҳузуридаги “Ўзархив” Миллий агентлиги омборларидан 100 дан ортиқ ноёб фотосуратлар илк бор кенг омма эътиборига ҳавола этилмоқда. “Ўзбекистон фуқаролари Ленинград ҳимоясида”, “Ўзбекистонга эвакуация қилинган ленинградликлар”, “Ленинград фронтида Ўзбекистон меҳнаткашлари делегацияси”, “Ўзбек халқининг уруш давридаги меҳр-шафқати, саховатлилиги” каби ижодий ишлар шулар жумласидандир.

Суратларда нафақат фронтдаги жанглар, балки орқадаги ҳаёт, ленинградлик болаларнинг Ўзбекистонга эвакуация қилиниши, ўзбек оилаларининг уларга бўлган ғамхўрлиги ҳам акс этган. Кўргазмага ташриф буюрганлар уруш йилларида турли миллатдан бўлган ўн тўрт нафар етим болани асраб тарбиялаган Шоаҳмад Шомаҳмудов ва унинг рафиқаси ҳақидаги режиссёр Шуҳрат Аббосовнинг (1962) “Сен етим эмассан” номли бадиий фильмини ҳам томоша қилишлари мумкин. Ўз вақтида ушбу картина Франкфурт-на-Майнда бўлиб ўтган халқаро кинофестивалда мукофот ва Ўзбекистон ССР Давлат мукофотига сазовор бўлган.

Кўргазмадаги яна бир фильм — Дамир Салимовнинг“Ленинградликлар, менинг болаларим” (1980)фильмидир. У 1942 йил воқеалари ҳақида гапиради, ўшанда минглаб етим болалар Ўрта Осиёга эвакуация қилинган. Улар, жумладан, ўзбек оилалариданбошпана олишган.

Дастурда, шунингдек, Санкт-Петербург давлатконсерваториясининг “Улар Ленинград учун курашган”адабий-мусиқий композицияси ҳам мавжуд.

Бу йил Улуғ Ватан уруши даврида Ленинград қамалининг бошланганига 83 йил тўлди. Шаҳар тарихидаги ушбу мудҳиш воқеа хотираси ёшавлодларга етказишда давом этмоқда. Бу йил СССР халқларининг Ленинград, хусусан, Ўзбекистонмудофаасига қўшган ҳиссасига бағишланганбиринчи тадбир эмас.

Масалан, баҳорда “Ўзбеклар Ленинград ҳимоясида” номли маданий-маърифий учрашув бўлиб ўтди. Унда айтилишича, шаҳарни ҳимоя қилишда кўплаб Ўзбекистон фуқаролари қатнашган. Бу воқеа нафақат ленинградликларга, балки кўпчиликнинг ҳаётига ҳам таъсир қилди.

Ленинград яқинидаги турли баландликлардаги жангларда 80 мингга яқин ўзбекистонлик фуқаролар ҳалок бўлди — кўплаб замонавий ўзбек оилаларида қамал қилинган шаҳарни ҳимоя қилган қариндошлари ҳақида ҳикоялар мавжуд.

Ўзбекистон ҳам бошқа ёрдамлар кўрсатди ва фестивалнинг фильмлари ва фотосуратлари бунга бағишлангани бежиз эмас. Ўзбек оилалари 5 мингга яқин етим болаларни ўз бағрига олиб, уларга бошпана, меҳр бағишлади. Таъкидланишича, эвакуация маданий меросга ҳам таъсир қилган. Кўплаб ёзувчилар ва уларнинг оилалари уруш бошида Тошкентга жўнатилган, масалан, Анна Ахматова, Корней Чуковский қизи, Алексей Толстой ва бошқалар.

Шундай қилиб, Ўзбекистон ўша даҳшатли даврдакўплаб ленинградликлар ватанига айланди, шунингдек, шаҳарни блокададан қутқариш учун ўз кучинисарфлади.

“Халқларимиз йиллар давомида ҳурмат ва ишончга, умумий маънавий-ахлоқий қадриятларга, шунингдек, энг яқин дўстлар сифатида бирга бўлганимиз ва бўламиз деган англашувга асосланган қардошлик муносабатларини сақлаб қолишга ва давом эттиришга муваффақ бўлдилар”, —  Санкт-Петербург ташқи алоқалар қўмитаси раисининг ўринбосари Евгений Кассюра ўша учрашувда алоҳида таъкидлади.

Санкт-Петербург аҳолиси буни унутмайди. Шаҳарнинг Пискаревское мемориал қабристонида Ўзбекистондан келган аскарларга бағишланган бутун бир хиёбон бор. Бу ерда 7 мингга яқин Ўзбекистон фуқаролари дафн этилган. 2002 йилда эса мемориал қабристоннинг Шуҳрат хиёбонида Улуғ Ватан уруши йилларида шаҳарни фашист босқинчиларидан ҳимоя қилиб, ҳалок бўлган ўзбекистонлик фуқаролар шарафига ёдгорлик ўрнатилди.

Ўзбекистон нафақат Ўзбекистон мудофаасига, балки бутун Улуғ Ватан урушига ҳам ўз ҳиссасини қўшди. Янги маълумотларга кўра, ўша пайтда 6,5 ​​миллион аҳолига эга бўлган мамлакат 1 миллион 951 минг кишини урушга жўнатган. Уларнинг 538 мингдан ортиғи ҳалок бўлган, 158 мингдан ортиғи бедарак йўқолган. Янгиланган маълумотлар Ўзбекистонда олиб борилаётган изланишлар ва тарихга бўлган қизиқиш туфайли олинди. Ушбу иш бизга ўша воқеалар ҳақидаги ҳақиқатни аниқлаш ва маълумотларни аниқлаштириш имконини беради. Ва баъзи оилалар, тадқиқотлар туфайли, қариндошлари билан нима бўлганини эндигина билиб олишмоқда.

Аскарлар қаҳрамонлиги хотирасини абадийлаштириш мақсадида Тошкент шаҳрида ёдгорлик мажмуаси —Ғалаба боғи барпо этилди ва унда Давлат шон-шуҳрат музейи барпо этилди. Музей тепасида Ўзбекистоннинг жасур эркаклари ва аёллари ҳамда генерал Собир Раҳимов шарафига ўрнатилган “Мангу жасорат” монументи ўрнатилган.

Уруш воқеалари ҳақидаги тарихий ҳақиқатни асраб-авайлаш, эркин замонавийлик учун курашган қаҳрамонларга ҳурмат-эҳтиром кўрсатиш — Ўзбекистон ва Россияни бирлаштирувчи вазифалардир. Бу кўргазма каби тадбирларни биргаликда ўтказишлари бежиз эмас. Ҳарбий воқеалар хотирасини асраб-авайлаш, биргаликда кураш олиб бориш муҳим эканидан Ўзбекистон Президентининг Москва шаҳрида анъанавий тарзда ўтказиладиган Ғалаба парадига шахсан ташрифи ҳам яққол далолат беради. Шавкат Мирзиёев ушбу тадбирда жорий йилда Россия президенти Владимир Путиннинг таклифига биноан Москва шаҳрига амалий ташрифи доирасида иштирок этган эди.