Перм ўлкаасида хорижий ҳамкорлар, жумладан, Ўзбекистон билан саноат кооперацияси фаол ривожланмоқда. Губернатор Дмитрий Махонин ТАСС агентлигига берган интервьюсида Ўзбекистон Энергетика вазирлиги билан саноат соҳасида ҳамкорлик бўйича “йўл харитаси” те

Бугун, 4 сентябрь куни Ўзбекистондаги барча таълим муассасаларида янги ўқув йили бошланди. Мактаб ўқувчилари таълим давлат тилида олиб бориладиган мактабларда ўқитиладиган фанлар қаторида бир неча йиллардан буён РКИ усули (рус тили чет тили сифатида) бўйича амалга оширилаётган “Класс! ” (“Зўр!”). Лойиҳа Ўзбекистондаги мактабларда рус тили ва умумтаълим фанларини рус тилида ўқитиш сифатини оширишга қаратилган. Бугунги кунда 2–11-синф ўқувчилари учун рус тилини чет тили сифатидаги дарсликлар қатори ишлаб чиқилган.

Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги ҳузуридаги “Ал-Хоразмий ворислари” рақамли таълимни ривожлантириш маркази тизимни жорий этишни мувофиқлаштириш бўлими бош мутахассиси Барно Турсуналиева лойиҳа қандай бошлангани ва қандай натижаларга олиб келгани ҳақида гапириб беради.

— Барно Убайдуллаевна, сиз “Класс” лойиҳасининг бошланишида бўлгансиз ва унинг Ўзбекистонда очилишида иштирок этгансиз. Бу ҳақда бизга гапириб беринг.

— Ўзбекистонда “Класс!” лойиҳасининг очилишида бошиданоқ иштирок этдим. Бу жуда қизиқарли ва мураккаб жараён эди. А.И. Герцен номидаги Россия давлат педагогика университети билан биргаликда Ўзбекистон мактабларида рус тилини ўқитиш бўйича янги ўқув-методик мажмуа яратдик. Лойиҳанинг мақсади рус тили ва умумий таълимни рус тилида ўқитиш сифатини ошириш эди. 2021йил охиригача 2–11-синфлар учун ўқитишметодикаси ишлаб чиқилди ва миллиймактаблар учун ўқув-услубий мажмуаяратилди.

“Рус тили (РКИ)” дарслиги А.И. Герцен Россия давлат педагогика университетининг Университетлараро икки тилли ва кўп маданиятли таълим маркази директори Елизавета Александровна Хамраева илмий раҳбарлигида Россия-Ўзбекистон қўшма муаллифлар жамоаси томонидан яратилган.

Лойиҳани Ўзбекистон Республикаси томонидан мувофиқлаштирганман, кейин Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг филология бўлими мудири лавозимида ишлаганман.

— Айтинг-чи, нега рус тилини чет тили сифатида ўргатиш муҳим?

— Таълим ўзбек ва бошқа тилларда олиб бориладиган мактабларда рус тилини чет тили сифатида ўргатиш болаларнинг рус тилидан кундалик ҳаётда, мактабда, одамлар билан мулоқотда фойдаланишини таъминлашга қаратилган. Биз ўз олдимизга амалий мақсадни қўйдик — болаларни рус тилида гапириш, нутқни тушуниш, ўқиш ва ёзишни ўргатиш. Албатта, уларни фикрлашга, дунё ҳақидаги билимларини кенгайтиришга ва мантиқни ривожлантиришга ўргатинг.

— Замонавий РКИ ўқитувчиси қандай бўлиши керак?

— Хорижий тил сифатида рус тилинингзамонавий ўқитувчиси шунчаки тилнибиладиган одам эмас. У ўз ишига иштиёқи билан ёндашиши, замон билан ҳамнафас бўлиши, замонавий технологияларданфойдаланиши, ҳар бир ўқувчига ёндашув топа билиши керак.

Ўқитувчи рус маданияти ва тарихини яхши билиши ва у ҳақида қизиқарли ва тушунарли тарзда гапира олиши керак, шунда болалар нафақат грамматикани ўрганадилар, балки рус тилининг руҳини ҳам тушунадилар.

Яхши ўқитувчининг энг муҳим хусусияти бошқа маданиятларга ҳурмат, ўқувчиларнинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ўқитишни талабларга мослаштира олишдир. Ўқитувчининг янгиликларга тайёр бўлиши, замонавий онлайн ресурслар ва иловалардан фойдаланиши муҳим.

Албатта, ўқитувчи мулоқотда қулай бўлиши, ўрганишга қизиқишни сақлаб туриши ва синфда ишонч ва ҳурмат муҳитини яратиши керак. Яхши ўқитувчи тил ўргатишдаги замонавий тенденциялардан хабардор бўлиб, ўз маҳоратини мунтазам ошириб боради.

— Қизиқ, РКИнинг қайси йўналиши сизга яқинроқ?

— Рус тилини чет тили сифатида ўқитишда, ўзингизга маълумки, турли йўналишлар мавжуд. Лекин менга кўпроқ ёқадиган нарса коммуникатив, адабий ва интерактивдир. Ишончим комил, тилни шундай ўргатиш керакки, болалар ундан дарҳол фойдалана олишлари, одамлар билан мулоқот қилишлари, китоб ўқишлари мумкин. Албатта, замонавий технологиялар ўқишни янада қизиқарли ва самарали қилади!

Россотрудничествонинг Ўзбекистондаги ваколатхонасида рус тили ўқитувчилари билан учрашувда

— Ўзбек аудиториясига рус тилиниўргатишнинг ўзига хос хусусиятлари ёкиёндашувлари борми?

— Албатта! Ўзбек ва рус тиллари товуш, грамматика, мақол ва маталларда жуда кўп фарқларга эга. Масалан, ўзбек ва рус тилларида турли фонетик тизимлар мавжуд бўлиб, бу ўзбек тилида сўзлашувчи талабалар учун талаффузда қийинчиликлар туғдириши мумкин. Тўғри талаффузга ва “ы” ва “и”, “э” ва “е” каби товушлар орасидаги фарқларга урғу бериш фойдали бўлиши мумкин.

Бундан ташқари, ўзбек тили агглютинатив тил бўлиб, унда кўплаб грамматик вазифалар аффикслар ёрдамида ифодаланади. Рус тили ҳолатлар ва мураккаб келишувлар билан бошқа грамматик тузилишга эга. Рус тили грамматикасининг фарқлари вахусусиятларини батафсил тушунтиришмуҳимдир.

Ёки ўзбек тилида қўшимчалар кўп, рус тилида эса падежлар бор. Шунинг учун грамматикани яхши тушунтириш, кўплаб мисоллар келтириш, турли хил ўқитиш усулларидан фойдаланиш муҳимдир.

Маданият ҳақида унутманг! Талабалар нафақат тилни ўрганишлари, балки рус маданияти оламига шўнғишлари учун рус ҳаёти, анъаналари, кўрсатув филмлари ҳақида гапиринг. Талабалар тилни нима учун — ўқиш, ишлаш ёки фақат ўзлари учун ўрганишини ҳам ҳисобга олиш керак. Бу сизга тўғри ўқув дастурини яратишга ёрдам беради.

Россиялик ҳамкасби Л.П.Шейнина биланқўшма семинар.

— Барно Убайдуллаевна, сўнгги йиллардарус тилига бўлган талаб ўзгарганми? Қандай башорат қилишимиз мумкин?

— Рус тилига бўлган талаб ҳақиқатда ўзгармоқда. МДҲ мамлакатларида бу барқарор бўлиб қолиши ёки ҳатто ошиши мумкин, чунки рус тили бизнес ва маданиятда қўлланилади. Аммо бошқа мамлакатларда ҳамма нарса иқтисодий ва сиёсий муносабатларга боғлиқ. Мисол учун, агар Россия бошқа давлатлар билан яхши муносабатларга эга бўлса, у ҳолда рус тилига талаб ҳатто ортиши мумкин.

— Она тилида сўзлашувчиларга рус тилини ўргатиш услубларида камчиликлар борлиги ҳақида ҳеч ўйлаб кўрганмисиз? Она тилида сўзлашувчилар учун рус тили методикасини ўзгартириш бўйича таклифлар киритмоқчимисиз?

— Ҳа, албатта, бир нечта фикрларим бор. Менимча, рус тилини ўқитиш усулларидакўпроқ замонавий технологияларданфойдаланиш керак: интерактив вазифалар, ўйинлар, видео дарслар. Бу ўрганишни янадақизиқарли ва самарали қилади. Шунингдек, ўқувчиларнинг қизиқишларини ҳисобга олиш, ўқув жараёнини янада шахсийлаштиришмуҳимдир.

— Биламан, сиз РКИ усулларига бағишланган блог ёзасиз. Бу фикр қандай пайдо бўлди?

— Илгари халқ таълими соҳасида ишлаб юрганимда Телеграм каналида рус тили ва адабиёти ўқитувчилари учун блоглар ёзардим. Ушбу блогларнинг мақсади ҳамкасблар билан методик ёрдам кўрсатиш ва тажриба алмашиш эди. 2023 йил ноябрьойида мен ахборот технологиялари соҳасига ўтдим ва бирмунча вақт блог юритишни тўхтатдим. Бироқ шу йилнинг баҳорида ўқитувчилардан ушбу фаолиятимни давом эттириш бўйича таклифлар олдим. Натижада, у ижодий усуллардан фойдаланган ҳолда рус тилини чет тили (РКИ) сифатида ўрганишга бағишланган РКИ ижодий каналини яратдим. Ушбу канал самаралироқ ўрганиш ва талабаларни фаоллаштириш учун ностандарт ёндашув ва усуллардан фойдаланишга қаратилган.

— Ва ниҳоят, эндигина РКИ бакалавриат ёки магистратура босқичига ўқишга кирмоқчи бўлганлар ҳамда ўқишни тамомлаётган ва ишга киришишни режалаштираётганларга қандай маслаҳат бера оласиз?

— Эндигина бакалавриат ёки магистратурага ўқишга киришни режалаштираётганларга ўз олдига қўйган мақсадлар ҳақида яхшилаб ўйлаб, ўзига мос ўқув дастурини танлашни маслаҳат берган бўлардим. Турли хил таълим усулларини ўрганиш ва сизга яқинроқ бўлган нарсани тушуниш муҳимдир. Ўқишни аллақачон тугатганлар учун мен сизга профессионал ўсиш имкониятларини излашни маслаҳат бераман: курсларда қатнашинг, конференцияларда қатнашинг, профессионал жамоаларга қўшилинг. Албатта, тилни ўрганишни давом эттиришни унутманг — биз қанчалик кўп билсак, уни яхшироқ ўргатишимиз мумкин.

“Класс” рус-ўзбек флагман таълим лойиҳаси Бухоро мактабларида қандай амалга оширилаётгани ҳақида PLOV.PRESS аллақачон ёзган эди. Бухоро мактабларида рус тили, математика, биология ва физикафанларидан бир неча рус фан ўқитувчилари қандай ишлаётгани ҳақидаги мақола шу жумладан.