“Европа яшил курси” — геосиёсий таъсир воситасими ёки иқлим учун чинакам ташвиш?

7 август куни Аргентинанинг “Нотисиас урбанас” нашри Россиянинг Аргентинадаги дипломатик миссияси раҳбари Д.В.Феоктистовнинг мақоласини эълон қилди, деб хабар беради Россия Федерацияси ТИВ ўзининг Телеграм-каналида. Материалда Европа яшил курси таҳлил қилинган бўлиб, дипломатнинг сўзларига кўра, у умуман иқлимни ҳимоя қилишга эмас, балки технологик устунликни сақлаб қолиш ва моддий манфаатлар олишга қаратилган.

Феоктистовнинг фикрича, Европа яшил курсиглобал технологик тузилмани Европа Иттифоқи фойдасига ўзгартиришга қаратилган бўлиб, у ривожланаётган мамлакатларни ноқулай аҳволга соладиган қоидаларни белгилайди.

“Европа Иттифоқининг фақат иқтисодий ва геосиёсий манфаатларига риоя қилишга қаратилган ривожланиш стратегиясининг яққол мисоли 2019 йилда бошланган “Европа яшил курси”(ЕЗК)дир. Уни амалга ошириш орқали Брюссельглобал технологик тузилмани Европа Иттифоқи ва умуман Ғарб фойдасига ўзгартиришга эришмоқчи. ЕЗК контекстида Иттифоқ олдидаги асосий вазифа табиий ресурслар етишмаслиги ва уларни учинчи давлатлардан етказиб беришга қарамлик шароитида ўсишни таъминлаш муаммосини ҳал қилишдан иборат”, — дейди Д.Феоктистов.

Углерод нейтраллигига эришиш бўйича белгиланган мақсадларга қарамай, Д.Феоктистовнинг фикрича, ЭЗК рақобат учун тенг бўлмаган шароитлар яратади ва ривожланаётган мамлакатларнинг илғор технологияларга киришини чеклайди:

“Айни пайтда, Европа Иттифоқи ўзининг иқлимий ёндашувларини учинчи давлатларга татбиқ этиш ва уларни халқаро “стандартлар” сифатида ўрнатиш учун фаол ҳаракат қилмоқда. Бир қатор чора-тадбирлар учинчи мамлакатларнинг иқтисодий операторларига бевосита таъсир қилади (яъни, моҳиятан, биз экстратерриториал “яшил” сиёсат ҳақида гапирамиз).

Шуни таъкидлаш керакки, Европа Иттифоқи ўзининг иқлимий ёндашувларини халқаро “механизмлар” сифатида фаол равишда тарғиб қилмоқда, масалан, Чегарадаги углеродни созлаш механизми (ПКУМ) ва ўрмонларни кесишга қарши кураш чоралари. Бу ҳақда Д.Феоктистов шундай ёзади:

“2023 йил 1 октябрдан Чегарадаги углеродни тузатиш механизми (ПКУМ) тест режимида қўлланила бошланди. 2026 йил январь ойидан бошлаб Европа Иттифоқига углеродни кўп истеъмол қиладиган маҳсулотларнинг айрим турларини импорт қилувчилар (ҳозирги вақтда механизм темир, пўлат, цемент, алюминий, ўғитлар, электр энергияси, водородни қамраб олади, келажакда рўйхат кенгайтирилиши мумкин) сотиб олишлари керак.. Бир қатор мамлакатлар (БРИКС аъзолари, Туркия, Жанубий Корея, Япония) томонидан ПКУМни танқид қилишига қарамай, унинг амалга оширилиши бошқа йирик иқтисодиётларда ҳам шунга ўхшаш чораларни жорий этиш тўғрисидаги мунозараларга туртки берди, бу эса жаҳон савдосида протекционистик тарафкашликнинг янада кучайишига олиб келади. 

Жорий йилнинг 30 декабридан бошлаб (кичик корхоналар учун — 2025 йил 30 июндан) ўрмонларни кесишга қарши кураш чоралари қўлланила бошлайди. Янги тартибга солиш Брюсселга ўрмонларни кесиш фаолияти (ёғоч, какао, ловия, қаҳва, каучук, қорамол, пальма ёғи, соя ва уларнинг ҳосилалари) билан боғлиқ бўлган учинчи мамлакатлар маҳсулотларининг ўз бозорида айланишини чеклаш имконини беради. Европа Иттифоқининг Осиё, Африка ва Лотин Америкасидаги савдо ҳамкорлари бу чораларни танқид қилади, чунки бу уларнинг экспорт салоҳиятига жиддий зарар етказиши мумкин”, — дея хулоса қилади Аргентинадаги дипломатик миссия раҳбари.

Дипломат ривожланаётган мамлакатларга ЕИ ташаббусларига танқидий муносабатда бўлишни ва ривожланишнинг муқобил йўлларини излашни тавсия қилади ва “Европа яшил курси” нафақат геосиёсий таъсир воситаси сифатида иқлимни ташвишга солаётганини таъкидлайди.