Москвада постсовет давлатларининг дўстлик рейтинги тақдим этилди

26 февраль куни Москвада Россия алоқани ривожлантириш миллий илмий-тадқиқот институти (НИИРК) томонидан ишлаб чиқилган Постсовет мамлакатлари дўстлик рейтинги тақдимоти бўлиб ўтди.

НИИРК директори Владислав Гасумянов нутқида таъкидлаганидек, ҳозирги вазиятда алоқа режимлари динамикаси ўсиб бормоқда, бунинг бир қатор сабаблари бор, улардан асосий учтасини санаб ўтди.

Улардан бири халқаро ҳуқуқ кўпинча вазиятли ўйин қоидалари билан алмаштирилганда турли мамлакатлар позицияларининг қутбланишининг кучайишидир.

Яна бир сабаб – анъанавий қадриятлар атрофида жамиятнинг муҳим вакилларининг бирлашиши билан цивилизация бўлиниши.

Шу билан бирга, бу соҳада Россия билан ўзаро тушуниш салоҳияти жуда юқори, чунки анъанавий қадриятлар дўстона ва дўстона бўлмаган мамлакатлардаги одамларнинг катта гуруҳларини бирлаштиради. Бу позициялардан, албатта, Россия кўплаб мамлакатлар учун тортишиш марказидир.

Алоқа режимлари динамикасининг учинчи сабаби трансчегаравий умумлаштиришда янги асосларнинг пайдо бўлишидир. Бундай вазиятнинг асоси, Россия ва русларга бўлган муносабатдир.

Владислав Гасумянов бошқа жиҳатларга ҳам эътибор қаратди. У келажакда ўзини намоён қиладиган пойдевор сунъий интеллект эканлигини таъкидлади.

– Тушунишимиз керак, ҳақиқатдан ҳампостсовет мамлакатларининг аксарияти сунъий интеллект соҳасида етакчи эмас ва яқин келажакда бундай бўлиши даргумон. Шунинг учун АК соҳасида ютуқларга эришиш раҳбарларга боғлиқ бўлади. Шунга кўра, алоқа режимлари ҳам сунъий интеллект соҳасида етакчи бўлган ушбу мамлакатларга боғлиқдир, – деди НИИРК раҳбари.

Алоқа режимлари динамикасининг навбатдаги сабаби ҳарбий куч омилининг кучайишидир. Ҳарбий-сиёсий блоклардаги иштироки ёки уларга бўлган муносабатига қараб, постсовет мамлакатлари ўзларининг ижтимоий-сиёсий қараши ва Россия ва Россияга нисбатан муносабатларини шакллантирадилар. Ушбу табиий омил таъсирида минтақавий хавфсизлик тизимлари ўзгартирилмоқда.

– Биз постсовет мамлакатларида олиб борилаётган алоқа режимларининг мониторинги нафақат Россия билан муносабатлар динамикасини кузатиш, балки юзага келаётган ўзгаришларни ўз вақтида кўриш ва уларнинг асосий сабабларини тушуниш имконини беради. Рейтинг Россия устуворликларини белгилаш ва халқаро йўлда ишлаётган давлат, тижорат ва нотижорат ташкилотлари учун тавсиялар ишлаб чиқиш учун жуда муҳим белгидир, – деди Владислав Гасумянов.

Дўстлик рейтингида кўриб чиқилган 16 постсовет давлати орасида Ўзбекистон 2023 йил якунларига кўра “дўстона мулоқот режими”га эга 10 та давлат орасида 6-ўринни эгаллади, бу бир йил аввалги рейтингдаги ўрнига амалда мос келади.

Тақдимот чоғида НИИРК директорининг илмий ишлар бўйича ўринбосари, алоқа режимлари мониторинги бўлими бошлиғи, фан доктори Валентина Комлева таъкидлаганидек, Ўзбекистон 2023 йилда ҳам иқтисодий алоқалар учун қулай шарт-шароитлар яратишни давом эттирди ва бу ерда гап нафақат инвестициялар, балки, бизнес-мулоқотнинг турли шакллари, жумладан, форумлар ва конференциялар учун платформаларни тақдим этиш ҳақида борди. Бундан ташқари, 2023 йилда маданий алмашинувлар ва ёшлар лойиҳалари доираси кенгайди.

Мутахассиснинг фикрича, алоқа учун энг қийин соҳа ННТ (нотижорат ташкилотлари) соҳаси бўлиб қолмоқда. Шу билан бирга, 2024 йилда ННТларнинг иш шароитларида ўзгаришлар бўлиши эҳтимоли мавжуд. Бунинг сабаби, экспертларнинг фикрига кўра, Ўзбекистон вақти-вақти билан Ғарб нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан мамлакат ичидаги фуқаролик сектори билан ишлашни фаоллаштириш нуқтаи назаридан ҳам, медиа муҳитини ўзгартириш талаблари нуқтаи назаридан ҳам босимга дучор бўлмоқда, чунки Ғарб нодавлат ташкилотлари Ўзбекистон оммавий ахборот воситалари фаоллари биланҳамкорлик қилмоқда.

Алоқа усулларини кузатиш ғояси мутлақо янги услубий ёндашув бўлиб, ўз-ўзидан фанга қизиқарли ҳисса қўшади. Бу ҳақда Россия жамоатчилик билан алоқалар ассоциацияси президенти, Халқаро тадқиқотлар институти қошидаги сиёсий элиталарни ўрганиш маркази директори Евгений Минченко тақдимоти чоғида таъкидланди.

– Бу тайёрланаётган йиллик тадбир, умуман постсовет ҳудудида содир бўлаётган воқеаларга "вертолёт парвози" кўринишига айлангани жуда ажойиб. Агар, албатта, мамлакат экспертизаси зарур бўлса, бундай умумий нуқтаи назарга эга бўлиш жуда муҳим, – деб ҳисоблайди эксперт.

Постсовет давлатларининг дўстона муносабати рейтинги нафақат Россияни, балки бошқа давлатларни ҳам қизиқтиради. Бу ҳақда Россия Федерацияси Президенти девонининг хорижий давлатлар билан минтақалараро ва маданий алоқалар бўйича ўринбосари Антон Рибаковтаъкидлади.

– Қўшниларимиз учун ҳам бу рейтинг жуда амалий натижага эга, чунки у бизнинг ушбу давлатлар билан муносабатларни ўрнатиш мотивациясини очиб беради, – деб ҳисоблайди у.

Экспертнинг фикрича, постсовет давлатларидаги ҳамкорлар томонидан рейтинг асосидаги 74 та мезоннинг моҳияти ва унинг методологиясининг шаффофлиги кўриб чиқилиши мониторинг давомида олинган катта ҳажмдаги ахборот ва ҳужжатларни таҳлил қилиш жараёнини очиб беради.

Тақдимот давомида таъкидланганидек, алоқа усуллари тушунчаси иккита соҳани – алоқа каналлари ва мазмунини, яъни маълум бир мамлакатда тарқатиладиган хабарларни бошқаришни ўз ичига олади.

Ушбу соҳадаги ишларнинг ҳозирги ҳолати мониторинги шуни кўрсатадики, алоқа режимлари ўзларининг ижтимоий-маданий асосларига ва янги ўйин қоидаларини шакллантиришда фуқаролик коммуникацияларининг катта ролига қарамай, тобора кўпроқ сиёсий режимдан келиб чиқмоқда. Фуқаролик жамияти институтлари, афсуски, мамлакат ичида ҳам, Россия билан ҳам алоқада янги қоидаларни шакллантиришда камайиб бораётган рол ўйнай бошлади.

Янги геосиёсий шароитларда алоқа усуллари у ёки бу шаклда миллий хавфсизликни таъминлашнинг асосий воситаларига айланиб бормоқда, бунда муайян мамлакатларнинг ҳукмрон элитаси буни кўради.

PLOV.PRESS бир йил муқаддам нашрида постсовет давлатларининг ўтган дўстлик рейтинги ҳақида тўхталганди.