“Мусиқа оғир дамларда одамларни бирлаштиришга қодир” – Саидмурод Мурадов

Яқинда Сочида Бутунжаҳон ёшлар фестивали бўлиб ўтди. Унда Тошкентнинг машҳур “Jazzirama” гуруҳи чиқиш қилди. PLOV.PRESS журналисти яқинда унинг директори СаидмуродМурадов билан учрашиб, гуруҳнинг мусиқий концепцияси, Сочидаги чиқиши ва санъатнинг бирлаштирувчи кучи, шунингдек, нега ёш мусиқачилар учун жаз маданиятини ривожлантириш ва тушуниш муҳимлиги ҳақида суҳбатлашди.

Саидмурод Ботир Зокиров номидаги Миллий эстрада институтида ишлайди, миллий замонавий жаз мусиқаси машғуотларида қатнашади, шунингдек, Ilkhom Jazz Club лойиҳасини бошқаради. Суҳбатдошга кўра, бугунги кунда ёшларни жалб этиш учун халқ мусиқасини замонавий аранжировкаларда оммалаштириш муҳим аҳамиятга эга. Саидмурод “Jazzirama” дан мисол қилиб, ўқувчиларга халқ куйини қандай қилиб замонавий оҳангга айлантириш мумкинлигини кўрсатиб беради.

– Саидмурод, “Jazzirama” ҳақида гапириб беринг.

– Биз Шарқ ва Ғарб синтезини дўстлик, ҳамкорлик, маданиятлараро мулоқот намунаси сифатида кўрсатамиз. Ҳозирча бизда кўпроқ инструментал мусиқа бор, лекин бизда оригинал мусиқа ҳам бор. “Jazzirama” ўзбек тилидан иссиқ, қайноқ деб таржима қилинади. Рус тилида “Jazzirama” – жаз сўзи асосидаги сўзлардан иборат. Лекин биз фақат жаз билан чекланмаймиз.

Бундан 15 йилча аввал Мансур Тошматов гуруҳ тузиб, шу ном билан чиқди, унга раҳбарлик қилди, ўша ерда мусиқа чалардим, лекин гуруҳ тарқаб кетди, мусиқачилар кўчиб кетишди. Ҳозирги таркиб 2013 йилда йиғилган. Жамоани мен ва Санжар Нафиқов йиғдик. Саксафон чалиб, ташкилий ишлар билан шуғулланаман, Санжар эса пианино чалади, у мусиқий қисмга масъул бадиий раҳбар.

Халқ оҳанглари, хусусан, мақом мусиқасини замонавий услубда кўрсатмоқчимиз, ўзбек мусиқаси ва ғарб мусиқаси (ғарб деганда замонавий ва классик мусиқа, рок, реп, авангардни назарда тутамиз) уйғун бўлиши мумкин, бунга ҳеч қандай тўсиқ йўқ.

– Ҳаммаси қандай бошланди? Қайси саҳналарда чиқасизлар?

– Биз 2013 йилда ёрқин иш бошладик – албомьчиқардик ва санъатни қўллаб-қувватловчи Швейцария ҳамкорлик идораси грантини қўлга киритдик. АҚШ ва Францияга амалиёт ўтаганман. Бу мен учун қизиқарли тажриба бўлди, масалан, Парижда иккита концертимни ташкил қилдим.

11 йиллик ишимиз давомида элчихоналардан уларнинг қабулларида чиқиш қилиш учун кўплаб мурожаатлар бўлди. Халқаро жаз фестивалларида чиқиш қилганимиз учун танилдик. 2014 йилдан 2020 йилгача Ilkhom Jazz Clubида фаол қатнашдик.

Аста-секин гуруҳда иккинчи йўналиш пайдо бўлди, биз шунчаки турли тадбирлар, барлар, ресторанлар, тўйларда, вокал билан классик жазда чиқиш қиламиз, бу кўпроқ тижорат мавзусидир, аммо ёмон эмас, чунки бу бизга молиявий томондан кўмак бўлади. Аммобиринчи, асосий йўналиш жиддий, санъат билан боғлиқ – булар концертлар, фестиваллар ва ижодий фаолият. Ҳар бир йўналишда олти нафар мусиқачимиз бор.

– Гуруҳингиз Сочидаги Бутунжаҳон ёшлар фестивалига қандай келди?

– 2014 йилдан буён Ўзбекистонда жаз фестивали пайдо бўлди, энди у Ўзбекистон маданияти ва санъатини ривожлантириш жамғармаси томонидан ташкил этилмоқда. ЮНЕСКО, Консерватория, Филармония ва элчихоналарнинг келиб чиқиши бўлиб, улар ушбу фестивалда ўз мамлакатларидан жазменларнинг иштирокида ёрдам беришди. Гуруҳимиз иштирок этди ва мен ташкилотчилар орасида эдим. Хусусан, ташриф буюрган рассомларга консерваторияда маҳорат сабоқларини ташкил қилишда ёрдам бердим. Россия халқ артисти Игорь Бутман билан шундай танишдим.

Бутман оркестри икки йил давомида бизга келди, биз ҳамкасб сифатида дўстлашдик, кечки зиёфатда барда бирга чиқиш қилдик ва суҳбатлашдик. Игорь Михайлович бизга эътибор қаратди ва ишимизни яхшироқ билишни хоҳлаётгани, Ўзбекистонда жазни ривожлантираётган масъулиятли йигитлар эканимизни айтди. Телефон рақамини берди. Унга ёздим, у бизни эслади деб жавоб берди.

Ўтган йили биз Бутман билан яқинроқ танишдик, мен яна унинг мағорат дарсларини ташкил қилишда ёрдам бердим. Қайси томонга ҳаракат қилаётганимизни айтдик. Кейин ИгорьМихайлович Сочидаги Бутунжаҳон ёшлар фестивалида иштирок этишимиз мумкинлиги ҳақида гапира бошлади.

–  Бутманнинг ўзи фестивалда нима қилди?

– У "Келажакнинг жаз босқичи" бўлимини бошқарди. Игорь Михайлович –Россия халқ артисти, ўз мамлакатида катта обрўга эга, ҳамма уни беқиёс мусиқий истеъдоди учун ҳурмат қилади, у дунёдаги энг яхши саксофончилардан бири. Бундан ташқари, унинг кўплаб лойиҳалари бор, жазни ривожлантиради ва мусиқачиларни қўллаб-қувватлайди. Менимча, шунинг учун у фестивалнинг санъат бўлимига бошқа мамлакатларнинг мусиқий гуруҳларини таклиф қилиши мумкин эди. Биз Ўзбекистон расмий делегацияси таркибида бўлмаганмиз, лекин Бутманнинг таклифи билан келганмиз, барча харажатлар унинг жамғармаси томонидан қопланади.

– Сочига қайси “Jazzirama” мусиқачилари боришди?

– Биринчи янгиланган таркибимиз фестивалга йўл олди: Санжар Нафиқов, бас-гитарачи Владимир Ткаченко, Олимжон Ҳакимов барча зарбли чолғу асбобларида чалади, Шавкат Матёқубов – мақомчи ва мультиинструменталчи ва мен.

–  Сочида нимани тақдим этдингиз?

– Фестивалда Ҳиндистон, Туркия, Таиланд, Арманистон ва Ўзбекистондан келган беш нафар хорижий жамоа чиқиш қилди. Яккахон концертларимиз кичик саҳнада бўлиб ўтди. ИгорьМихайлович тадбирнинг мазмун-моҳияти бутун дунё ёшларини бирлаштиришдан иборатлигини таъкидлади. Буни биз саҳнада кўрсатдик.

Ва гала-концертда ушбу гуруҳларнинг солистлари Игорь Бутман оркестри билан чиқиш қилишди. Гуруҳимиздан 3 нафар яккахон чиқиш қилди: мен, Санжар Нафиқов, Олимжон Ҳакимов. “Карвон”ни бирга чалдик. Ва ҳар биримиз ИгорьМихайлович билан яккахон чиқиш қилдик. Россиядаги энг яхши жаз оркестри билан саҳнага чиқиш ажойиб туйғу.

Шунингдек, ёш таниқли гитара устаси ЕвгенийПобожийнинг маҳорат дарсида қатнашдик, у халқаро миқёсда тан олиниши учун мусиқачи сифатида қандай ривожланиш бўйича ўз тажрибаси билан ўртоқлашди.

– У қандай тавсиялар берди?

– Ҳар куни ўз ривожланиш ва ўсиш учун имкон қадар кўпроқ вақт ажратиш, композицияларни ўрганиш, ёзиш ва сайқаллаштириш жуда муҳим. Ўз бизнесингизга кўп куч ва маблағ сарфлаш керак. Иқтидор деб аталадиган нарса соатлаб машқ қилиш, машқ қилиш ва ишлашдир. Чет эллик ҳамкасблар билан самарали мулоқот қилиш учун тил, камида инглиз тилини билиш муҳимдир. Интернет-контентни тўлдириш, мусиқа маркетингини ўрганиш, саёҳат қилишкерак – бир мунча вақт ўтгач, натижа пайдо бўлади. Қолаверса, замон талабига жавоб бериш: ўз соҳасининг профессионали бўлиш, саҳнада яхши чалиш, керакли сифатларга эга бўлиш,фидойилик, аниқлик, озодалик, маданий масъулият. Инсоннинг эътиқоди ва ички муносабати ҳам катта рол ўйнайди.

– “Jazzirama” яккахон концертида ниманиижро этди?

– 45 дақиқа вақтимиз бор эди. Шу сабаб очиқ ҳавода турган одамлар зерикмаслиги учун динамик композицияларни танладик. Мустазод, ўзбек халқнинг “Алла” қўшиғи, Хоразм халқ куйи “Элпасе”, Фарруҳ Зокировнинг “Чайхона” қўшиғини ижро этидик. Бизнинг ноодатий овозимиз томошабинларга ёқди.

Тоғли ҳудудда очиқ майдонда чиқиш осон эмас, шамолли ва салқин эди. Эслатмалар учиб кетди, асбоблар қулаб тушди. Аммо бу катта тажриба.

–  Сочидаги чиқишларингизга қанча вақттайёргарлик кўрдингиз?

– Фестивалдаги репетиция муаммосиз ўтди. Бизга эслатмаларни олдиндан жўнатишди ва уйда пухта тайёргарлик кўрдик. Бу фестивалга бир ой тайёргарлик кўрдик, ҳар куни уч соатдан сабоқолдик. Мамлакатимиз ва маданиятимизни халқаро фестивалда намоён этиш мана шундай масъулиятдир.

– Сизнингча, Россия ва Ўзбекистон ёш мусиқачилари ўртасида қандай умумийлик бор?

– Постсовет ҳудудидаги ёшларнинг ўхшаш томонлари кўп. Ўзбекистонда ижод билан шуғулланадиган ва ўзига ёқадиган гуруҳлар кам. Мусиқачилар тижорат йўлини танлайдилар, ҳаётда барқарорликни топадилар, лекин ижодга қайтмайдилар. Россияда ҳам, Ўзбекистонда ҳам мусиқий лойиҳаларимизни илгари суришимиз керак.

Ҳар қандай хонанда ёки гуруҳ бадиий таркибга эга бўлиши керак, мусиқа барча платформаларга юкланиши лозим. Афсуски, бизда бу борада катта бўшлиқ бор, бу билан шуғулланмаганмиз. Бизга визуал материаллар, ўз веб-сайтимиз керак, шу йўналишда ишлаяпмиз. Гуруҳимиз ҳали бошланғич босқичида, бизни тор доираларда яхши билишади. Агар биз тўхтамасак, ҳаракат қилсак, биз ҳақимизда кўпроқ билиб олишади.

– Ёш мусиқачилар давлат ёрдамига муҳтожми?

– Ҳа, бизга ёрдам керак. Мамлакатда жазмусиқаси таълими ва узоқ муддатли ўқув дастурини мунтазам йўлга қўйилса яхши бўларди. Бизда жаз фестивали бор, бу талабаошиши, бу мусиқий маданиятнинг нозик томонларини тушунишга замин яратади, лекин ҳеч қаерда жаз бўлими йўқ. Ўз билими, илғор тажрибалари билан ўртоқлашиш учун чет элдан жаз мутахассисларини таклиф қилиш мумкин. Ўз ўрнида, албатта, биз ҳам бунда иштирок этиш, ўргатиш, билганимизни ёшлар билан баҳам кўришга тайёрмиз. Шунда ҳамфикрлар муҳити вужудга келади, уларда ёшлар ижодий ривожланади, хорижий фестивалларда мамлакатимизни муносиб намоён эта оладиган қизиқарли мусиқий жамоалар пайдо бўлади.

Мамлакатда мусиқачиларни қўллаб-қувватловчи ташкилот бўлса ҳам яхши бўларди. Бизда “Ўзбекконцерт” бор, лекин, афсуски, у мусиқачиларга ёрдам бермайди, фақат ижодий фаолиятни лицензиялаш билан шуғулланади. Ёш мусиқачилар учун концертлар ташкил этиш, ҳомийларни жалб қилиш зарур.

Лекин биз ўзимиз ўзбек мусиқасини замонавий оҳангда оммалаштириш учун композицияларимиз, видеоларимиз ва албомларимиз ҳамма жойда интернетда бўлишини таъминлашга ҳаракат қилишимиз керак. Ишингизни салқин ва самарали бажаришингиз шарт.

– Сочи фестивалидаги муҳит қандай эди?

– Мазкур фестивалда турли мамлакатлардан келган иштирокчилар ўртасида дўстлик ва ўзаро тушуниш муҳити ҳукм сурди. Масалан, фестиваль майдонига кирасиз, у ерда рус халқ қўшиқларини куйлаётган аккордеон ва балайкали рус халқ ансамбли чиқиш қилмоқда ва даврадаги барча рақсга тушади – ажойиб.

– Ҳозирги мураккаб ва нотинч дунёмизда мусиқа одамларни бирлаштира оладими?

– Ҳа, ҳозир дунёда вазият анча мураккаб, одамлар сиёсий коалицияларга бўлинган. Лекин менимча, санъат ва мусиқа аҳли сиёсатдан узоқлашиши керак. Биз ҳаммани ҳурмат қиламиз. Исроил, Фаластин, Туркия, Эрон, Украина, Россияда дўстларимиз бор. Ҳаммамиз биродармиз ва ҳаммага ҳурмат билан муносабатда бўламиз. Биз бирлашиш нуқталарни излашимиз керак, ҳозир жанжал қилиш жуда осон. Мусиқа одамларни қийин пайтларда бирлаштиришга қодир.