Ўзбекистон Президентининг Россияга расмий ташрифи. Таҳлил

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Россия Федерацияси Президенти Владимир Путиннинг таклифига биноан 2023йилнинг 5–7 октябрь кунлари расмий ташрифи билан Россияда бўлди.

Шу кунларда республика раҳбари нафақат Россия пойтахти Москвага, балки Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги III минтақалараро ҳамкорлик форуми ўтказилган Татаристон Республикаси, яъни Қозон шаҳрига ҳам ташриф буюрди.

Сафар доирасида Ўзбекистон Президентининг Россия Федерацияси расмийлари билан ҳам учрашувлари бўлиб ўтди. Асосий воқеа, албатта, Россия Президенти билан музокаралар бўлди.

Ушбу учрашувларда Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги барча соҳалар – иқтисодиётдан тортиб, маданият ва соғлиқни сақлаш соҳаларидаги ҳамкорлик якунлари сарҳисоб қилинди. Бундан ташқари, муҳим қарорлар қабул қилинди ва янги шартномалар имзоланди. Бу ҳақда кўпроқ PLOV.PRESS шарҳида ўқинг.

Россия ва Ўзбекистон ўртасидаги ҳамкорлик ютуқлари. Йиғилишда эълон қилинган рақамлар ва фактлар

— Ўзбекистонда Россия иштирокидаги 3 мингдан ортиқ компания фаолият юритмоқда. Бу чет эл капитали иштирокида фаолият юритаётган корхоналар умумий сонининг 22% дан ортиғини ташкил этади;

— Россия капитал қўйилмалари 13 миллиард доллардан ошди;

— Россия компаниялари республикада қўшма лойиҳаларни ишлаб чиқиш учун 1 триллион рублдан ортиқ сармоя киритди;

— Ўзбекистонда Россия кўмагида йилига 500 минг тонна пўлат прокат ишлаб чиқариш қувватига эга Тошкент металлургия заводи, Россиянинг “Лада” ва “КамАЗ” автомобилларини йиғиш заводи, Тошкент ва Жиззах вилоятларида саноат технопарклари барпо этилди. Россиянинг “Атом”электромобилини ишга тушириш имкониятлари ўрганилмоқда;

— Россиянинг 80 га яқин субъекти Ўзбекистон билан ҳамкорликни ривожлантирмоқда. Етакчилар орасида Москва, Татаристон, Бошқирдистон, Оренбург, Челябинск, Свердловск вилоятлари;

— Россияда 700 та ўзбек компанияси фаолият юритади;

— 2022 йилда товар айирбошлаш 26 фоизга ошди. Жорий йилнинг 7 ойида эса — 14,4%;

— ўзаро савдо-иқтисодий айланма 612 миллиард рубль ёки 98 триллион ўзбек сўмидан ошди;

— ўзаро товар айирбошлаш ҳар йили ўртача 20 фоизга ошганини кўрсатади;

— экспорт-импорт операцияларининг 70 фоизи саноат товарлари ва юқори қўшилган қийматга эга маҳсулотларга тўғри келади;

— жорий йилда кутилаётган товар айирбошлаш ҳажми 12 миллиард долларни ташкил этади.

Ш.Мирзиёев: “Биз ҳар йили ўртача 20 фоизга ўсяпмиз. Агар икки-уч йил давомида шу суръатда [ўсадиган] бўлсак, келишиб олган 20 миллиардга эришамиз”.

— умумий қиймати 28 миллиард долларлик 100 га яқин қўшма иқтисодий лойиҳалар ишлаб чиқилмоқда ёки амалга оширишнинг дастлабки босқичида;

— 2022 йил охирида икки томонлама тижорат операцияларида рублнинг улуши 47,5 фоизга етди;

— Ўзбекистоннинг 17 та банки Россия банкининг молиявий хабарларни узатиш тизимига уланган;

— келаси йилдан бошлаб Ўзбекистонда Россия университетининг 15-филиали (Россиянинг Пирогов номидаги тиббиёт университетининг филиали) очилади;

— Россия олий ўқув юртларида 63 минг ўзбекистонлик талаба таҳсил олмоқда, шундан 14 мингга яқини бюджет асосида;

— маданий алоқалар мустаҳкамлангани қайд этилди.

Ш.Мирзиёев: “Фурсатдан фойдаланиб, гуманитар соҳа ҳақида ҳам [айтмоқчиман]: Миллий балетимиз илк бор Катта театр саҳнасида [...]. Биласизми, биз бир ҳафта давомида сенсацияни бошдан кечирган бўлсак керак: одамлар хурсанд бўлишди, томоша қилишди, чунки “Лазги” биринчи марта бу саҳнага чиқди ва бу бизнинг миллий ғуруримиздир”.

Ташриф давомидаги тадбирлар

1.5 октябр. Ташриф Татаристондан бошланди, у ерда Ўзбекистон Республикаси Президенти Қозон шаҳрида Татаристон Республикаси Раиси Рустам Минниханов билан учрашди. У Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги III минтақалараро ҳамкорлик форумида ҳам иштирок этди.

Қайд этилди:

— самарали ҳамкорликнинг юқори натижалари;

— ўзаро савдо ва инвестициялар ҳажмининг ўсиши;

— “Чирчиқ” кимё-саноат технопарки ишлари, Жиззах вилоятида технопарк қурилиши;

— кимё саноати ва машинасозлик соҳасида йирик ҳамкорлик лойиҳалари;

— Қозон федерал университетининг Жиззах шаҳридаги филиали;

— Россиянинг “Алабуга” ва “Мастер” технопарклари билан биргаликда Ўзбекистон ҳудудларида янги саноат парклари ташкил этиш бўйича форумда эришилган келишувлар;

— металлга ишлов бериш, ахборот-коммуникация саноати, уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида ҳамкорликнинг истиқболли лойиҳалари;

— таълим, туризм ва ёшлар сиёсати соҳаларида ҳамкорликни кенгайтириш.

Р.Миннихонов Ўзбекистон Президентининг республика тарихида биринчи марта Татаристонга ташриф буюрганини таъкидлади. Шунингдек: “Форум учун раҳмат. Бу юқори савияда ўтди. Бугун биз амалга ошираётган лойиҳалар нафақат йирик саноат корхоналарини, балки кичик ва ўрта бизнесни ҳам қамраб олган”.

Ш.Мирзиёев: “...ташрифимнинг биринчи куни Қозонга ташриф буюрдим. Минтақавий ҳамкорликда катта, жуда катта имкониятлар ва захиралар мавжудлигига ишонч ҳосил қилдим. Ҳудудлардаги ҳамкасбларимиз бир-бирини жиддий қўллаб-қувватламоқда, ҳамкорлигимизни янада кенгайтириш бўйича улкан лойиҳалар борлигини тушунишади.

Мазкур форум якунлари бўйича ҳудудларимиз ўртасида оммабоп қишлоқ хўжалиги ва саноат маҳсулотларини ўзаро етказиб беришни ташкил этиш, ишлаб чиқариш тармоқлари, қишлоқ хўжалиги, транспорт ва логистика, туризм, тиббиёт ва бошқа соҳаларда истиқболли лойиҳаларни амалга ошириш бўйича шартнома ва шартномалар имзоланди”.

2. Шавкат Мирзиёев ва Россия Бош вазири ўринбосари – Саноат ва савдо вазирлиги раҳбари Денис Мантуровнинг ишчи учрашуви.

Икки давлат ўртасидаги фаол ҳамкорликнинг жиҳатлари муҳокама қилинди.

Д.Мантуровнинг сўзларига кўра: Ўзбекистонлик ҳамкасблар билан ҳамкорликда олиб борилган ишлар натижасида турли соҳаларда – саноат кооперацияси, саноат маҳсулотларини экспорт-импорт етказиб бериш, нефть, газ, мазут, шунингдек, нефт конлари хизматлари ва тиббий хизмат кўрсатиш соҳасида. Бугунги кунда умумий қиймати 2,2 триллион рубл бўлган 60 дан ортиқ бундай лойиҳалар ишлаб чиқилмоқда.

3.6 октябр. Шавкат Мирзиёев ва Россия Федерацияси ҳукумати раиси Михаил Мишустин ўртасида музокаралар бўлиб ўтди.

Муҳокама қилинди:

— икки томонлама иқтисодий кун тартибининг долзарб масалалари;

— ҳудудлараро ҳамкорликнинг учинчи форумини ташкил қилиш ва ўтказиш, унинг натижасида ҳудудлар ўртасида 3,5 миллиард долларлик ҳужжатлар имзоланди;

— товар айирбошлаш динамикасини сақлаб қолишва ҳамкорлик алоқаларини кенгайтириш;

— соғлиқни сақлаш ва таълимни рақамлаштириш соҳасидаги лойиҳаларни амалга ошириш;

— Ўзбекистонда электрон тижоратни жорий этиш;

— икки мамлакат ҳудудлари ўртасидаги амалий шерикликни янада ривожлантириш ва уни аниқлойиҳалар билан тўлдириш учун кенг имкониятлар;

— шаҳарсозлик ва уй-жой фондини реконструкция қилиш соҳасида тажриба алмашишни ташкил этиш бўйича келишув.

М. Мишустин: “Бу, муҳтарам Шавкат Миромонович, Президент этиб сайланганингиздан кейин Россияга биринчи ташрифингиз. Ва у Ўзбекистон ва Россия халқларини боғлайдиган дўстлик, шериклик ва иттифоқчилик муносабатлари ривожида янги саҳифа очишига мутлақ ишонаман”.

Ш.Мирзиёев: “Ва жуда муҳим нарса, сиз ҳам таъкидладингиз, минтақавий форумдир. Биз 80 дан ортиқ ҳудудларда учрашамиз. Ҳукуматлараро комиссия раҳбарлари доимий алоқада.

Натижа: кеча кўргазмага ташриф буюрганимда, пахта мавсумида бўлсак-да, барча вилоят раҳбарларини кўрдим. Бош вазиримизга айтдим: ҳаммамиз келишимиз керак, чунки гаплашадиган, устида ишлашимиз керак бўлган нарса бор.

Биз Владимир Владимирович ва менинг сиёсий иродамиз туфайли сўнгги йилларда бунга эришдик. Сиз таъкидлаганингиздек, ҳамкорлигимизнинг барча йўналишларида муваффақиятлар кузатилмоқда. Бу ҳақиқатан ҳам бизни қувонтиради, одамларни қувонтиради – мана шундай оғир дамларда, биз учрашганимизда, мамлакатларимиз ўртасида алмашинув бўлаётганида, албатта, яхши натижа бўлади”.

Бундан ташқари, Михаил Мишустин Шавкат Мирзиёевни Ҳукумат фаолиятини мувофиқлаштириш маркази имкониятлари билан таништирди.

М. Мишустин: “Мақсад – муҳтарам Президентни, ҳурматли ўзбекистонлик дўстларимизни бир неча йил давомида, айтайлик, маълум бир тартибга келтирган ва давлат бошқарувининг янги тизимини яратган Россия давлат бошқарувидаги асосий ёндашувлар билан таништиришдир.

Мувофиқлаштирувчи марказ Ҳукуматнинг жорий ва стратегик вазифаларини ҳал этиш, шунингдек, Президент томонидан тасдиқланган миллий ривожланиш мақсадларига эришиш йўлида ишлаш, миллий лойиҳаларни амалга оширишни қўллаб-қувватлаш мақсадида ташкил этилган”.

4. 6 октябрь. Россия Президенти Владимир Путинва Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг учрашуви.

Икки давлат ўртасидаги ҳамкорликнинг барча йўналишлари муҳокама қилинди. Иқтисодиёт, саноат, таълим, маданият ва бошқа соҳалардаги асосий натижалар сарҳисоб қилинади.

Товар айирбошлаш ортиб бораётгани ва бу борада илгари кузатилмаган юқори кўрсаткичларга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Бундан ташқари, ўсиш давом этмоқда ва бундан ҳам катта натижалар кутилмоқда.

Ҳудудлараро ҳамкорлик алоҳида қайд этилди.

В. Путин: “Ҳудудлараро нуқтаи назардан бу ерда ҳам ривожланиш жуда яхши суръатларда кетмоқда, Россия Федерациясининг кўплаб ҳудудлари ва шунга мос равишда Ўзбекистон ҳам тўғридан-тўғри, тўғридан-тўғри алоқаларга эга. Минтақавий даражадаги ҳамкасбларимиз давлатлараро муносабатларни ривожлантиришга сезиларли, салмоқли ҳисса қўшмоқда.

Бўлиб ўтган минтақавий ва глобал муаммолар муҳокамасига келсак, Россия ва Ўзбекистоннинг бу борадаги позициялари кўп жиҳатдан яқин ёки дипломатлар айтганидек, бир-бирига мос келади”.

Умуман олганда, Россия ва Ўзбекистон ўртасидаги ривожланиб бораётган ҳамкорлик ижобий баҳоланди.

Ш.Мирзиёев: “Мен ҳам шуни айтмоқчиманки, муносабатларимиз бутунлай янги босқичга кўтарилган. Самарқандда биз ҳар томонлама стратегик шериклик ва иттифоқчилик декларациясини имзоладик. Биз иттифоқчилармиз ва аслида ҳар томонлама стратегик шериклик давом этмоқда: ҳар томонлама, барча соҳаларда тараққиёт бор, реал натижа бор.

Ишонаманки, бизнинг ҳамкасбларимиз, ҳамкорларимиз билан муносабатларимиз яхши. Ҳар жиҳатдан биз келишиб олган барча нарсалар бажарилмоқда”.

Натижалар:

Ўзбекистон Президентининг расмий ташрифи якунлари бўйича қуйидаги ҳужжатлар тўпламиимзоланди:

— нефть етказиб бериш соҳасида ҳамкорликни кенгайтириш тўғрисида;

— Россия Федерациясининг Самарқанд шаҳрида Бош консуллигини ташкил этиш;

— “Агроэкспресс” тезюрар темир йўл ташишни ташкил этиш лойиҳасини амалга ошириш бўйича ҳамкорлик тўғрисида;

— “Россия темир йўллари” АЖ ва “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ ўртасидаги ҳамкорликни ривожлантириш бўйича ўзаро англашув тўғрисида ва бошқалар.

Бундан ташқари, Россия ва Ўзбекистон ўртасидаги учинчи минтақалараро ҳамкорлик форуми доирасида бир қатор ҳужжатлар имзоланди – ҳудудлар ва компаниялар ўртасида келишув.

Россия Федерацияси ва Ўзбекистон Республикаси Президентларининг ҳар томонлама стратегик шериклик ва иттифоқчилик муносабатларини чуқурлаштириш тўғрисидаги Қўшма баёнотиқабул қилинди.

В. Путин: “Россия ва Ўзбекистон ўртасидаги стратегик шерикликни чуқурлаштириш тўғрисида қабул қилинган Қўшма баёнот сиёсий, савдо-инвестицион, маданий-гуманитар соҳаларда, хавфсизликни таъминлаш, жумладан, биологик ва ахборот соҳаларида қўшма ишларга қўшимча туртки беришга қаратилган. Ташриф активига икки давлат идоралари ва компаниялари ўртасида имзоланган ҳужжатлар ва шартномалар тўплами ҳам киради”.

Қўшма баёнотнинг асосий нуқталари:

— минтақавий ва халқаро хавфсизликни таъминлаш бўйича мувофиқлаштирилган саъй-ҳаракатлар. Инқирозли вазиятларнинг олдини олиш ва ҳал қилиш, можаролар потенциалини камайтириш;

— сиёсий, савдо-иқтисодий, маданий-гуманитар ва хавфсизлик соҳаларида ноҳақ рақобат ва хатарлардан ҳимояланиш;

— икки томонлама иқтисодий алоқаларни, жумладан, минтақалараро компонентни, шунингдек, маданий-гуманитар ва таълимсоҳаларидаги алоқаларни мустаҳкамлаш;

— энергия хавфсизлигини мустаҳкамлаш бўйича ҳамкорлик. табиий газ ва нефтни ташиш бўйича янги инфратузилма объектларини қуриш ва мавжудларини реконструкция қилиш, қайта тикланувчи энергия саноатини ривожлантириш;

— ўзаро ҳисоб-китобларда миллий валюталардан фойдаланишни янада кенгайтириш;

— транспорт соҳасида ҳамкорлик, юк ташиш учун рақобатбардош тарифларни шакллантириш ва Каспий минтақаси, Жанубий ва Жануби-Шарқий Осиё, Форс кўрфази мамлакатлари йўналишларида янги транзит йўналишларини яратиш;

— “Соддалаштирилган божхона коридори” тизимидан фойдаланган ҳолда бозорларга етказиб берилаётган маҳсулотлар ҳажмини ошириш;

— терроризм ва экстремизмга, гиёҳвандлик воситалари, қурол-яроғ, ўқ-дорилар ва портловчи моддаларнинг ноқонуний айланишига, трансчегаравий уюшган жиноятчиликка, одам савдоси ва иқтисодий жиноятларга қарши курашиш;

— мудофаа соҳасида ҳамкорликни ривожлантириш;

— олий таълимнинг етакчи тиббиёт ташкилотлари ва илмий-тадқиқот институтлари ўртасида соғлиқни сақлаш ва таълим соҳасида ҳамкорлик;

— Ўзбекистон Республикасида рус тилини ўрганиш бўйича қўшма гуманитар дастурларни амалга ошириш;

— ҳар қандай камситиш, бойкот ва спорт тадбирларидан сиёсий мақсадларда фойдаланишни тақиқлаш;

— энг муҳим икки томонлама ва жаҳон воқеаларини холис ёритиш манфаатлари йўлида ахборот, рақамли технологиялар ва коммуникациялар соҳасидаги ҳамкорлик;

— қўшма илмий тадқиқотлар ўтказиш, юқумли касалликларга қарши курашиш бўйича келишилган профилактика ва эпидемияга қарши чора-тадбирларни ишлаб чиқиш;

— МДҲ ва ШҲТ доирасида савдо-иқтисодий ва маданий-гуманитар соҳалардаги ҳамкорлик янада мустаҳкамланади.

5. 7 октябрь. Россия газининг Қозоғистон ҳудуди орқали Ўзбекистонга етказиб берилишига бағишланган тантанали маросим.

Россия Федерацияси Президенти Владимир Путин, Қозоғистон Президенти Қосим-Жомарт Тоқаев ва Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев Россия газининг Қозоғистон ҳудуди орқали Ўзбекистонга етказиб берилишига бағишланган маросимда иштирок этди. Ишга тушириш видеоконференция орқали амалга оширилди.

В. Путин: “Бу транспорт тизимлари мавжуд бўлган бутун тарихда биринчи марта содир бўлмоқда. Россиядан ишлаб чиқарилган ва Россиядан қазиб олинган газ ҳеч қачон Россиядан Марказий Осиёга юборилмаган. Бу ҳақда Шавкат Миромонович билан бир неча ой олдин – жуда қисқа вақт ичида, рекорд муддатда келишиб олгандик. Ўзбекистон, Россия ва Қозоғистон ишлаган ва бундай етказиб бериш учун шароит яратган.

Энди бу магистрал тескари режимда ишлайди ва Ўзбекистон ва қисман Қозоғистоннинг жадал ривожланаётган иқтисодиётини ишончли таъминлайди: Қозоғистон жадал суръатлар билан ривожланмоқда ва қўшимча энергия ресурсларигаҳам муҳтож”.

Қ.Ж. Тоқаев: “Лойиҳанинг Марказий Осиёда минтақавий барқарорлик ва энергетика хавфсизлигини мустаҳкамлашдаги ролини қайд этмоқчиман. Қозоғистон ҳудуди орқали йиллик ўтказувчанлиги 255 миллиард куб метргача бўлган 20 минг километрдан ортиқ магистрал газ қувурлари ўтади ва Қозоғистон унинг транзит салоҳиятидан тўлиқ фойдаланишдан манфаатдор ва Россия гази ҳажмини янада оширишга тайёр”.

Ш.Мирзиёев: “Ушбу газ транспорт йўлагининг ишга туширилиши стратегик аҳамиятга эга. Бу, биринчидан, мамлакатимиз ва бутун минтақамизнинг энергетика хавфсизлигини, “зангори олов” ни ишончли ва кафолатли таъминлашда муҳим омил бўлмоқда.

Иккинчидан, иқтисодиёт тармоқлари ва аҳолини “углерод” билан узлуксиз таъминлаш учун қўшимча газ ҳажми”.

Хулоса:

Ўзбекистон Президентининг Россияга расмий ташрифи чоғида ўтказилган учрашувлардан хулоса қилишимиз мумкинки, айни дамда икки давлат ўртасидаги шериклик муносабатлари юқори даражада. Ўсиш динамикаси ва барча соҳаларда сезиларли муваффақиятлар қайд этилди.

Ўзбекистон ва Россия ўртасидаги ҳамкорлик барча соҳаларда – савдо-иқтисодий, сармоявий, саноат, миграция, туризм, маданият, тиббиёт, таълим, энергетика, транспорт ва коммуникациялар соҳаларида изчил ривожланмоқда. Икки давлат ҳам анъанавий ва янги чақириқ ва таҳдидларга, биринчи навбатда, терроризм, экстремизм, уюшганжиноятчилик ва гиёҳванд моддалар савдосига қарши курашда ҳамкорлик қилмоқда.

Таъкидлаш жоизки, республика раҳбари ва Россия Федерацияси вакиллари ўртасидаги учрашувларда муҳокама қилинганидек, нафақат келишувлар, қўшма лойиҳалар сони, балки уларнинг сифати ҳам ортиб бормоқда.

Ўзбекистон Президентининг ташрифи, асосий Россия расмийлари билан шахсий мулоқоти ўзаро манфаатли ҳамкорликнинг янги уфқларини белгилаш имконини берди.

Ўзаро манфаатли ҳамкорликни ривожлантириш ва уни янги босқичларга кўтариш йўлидан кейинги содиқликни кутишимиз керак, чунки эришилган келишувлар ва имзоланган ҳужжатлар Ўзбекистон билан Россия ўртасидаги иттифоқчилик ва дўстона муносабатларни мустаҳкамлашга қаратилган.