“Биз музокараларда қатнашмадик”: Россия Келажакдаги саммит натижаларига қарши

22–23 сентябрь кунлари Нью-Йоркда бўлиб ўтган БМТ Барқарор ривожланиш саммити учта ҳужжат: “Келажак учун пакт”, “Глобал рақамли келишув” ва “Келажак авлодлар декларацияси”нинг қабул қилиниши билан якунланди. Россия, Беларусь, Эрон, Шимолий Корея, Никарагуа, Сурия ва Судан “Келажак шартномаси”ни консенсус эмас деб ҳисоблаб, унга қарши чиқди. Яна 15 давлат овоз беришда бетараф қолган, 143 таси эса уни қўллаб-қувватлаган.

Асосий низо БМТнинг давлатлар ички ишларига аралашмаслик тамойили атрофида пайдо бўлди. Россия ҳужжатга ушбу тамойилни кафолатлайдиган тузатиш киритишни таклиф қилди, аммо таклиф рад этилди.

Россия ташқи ишлар вазири ўринбосари Сергей Вершинин, унинг сўзларига кўра, Россия ва ушбу гуруҳга кирмаган бошқа давлатлар иштирокисиз ўтган ва “координаторларнинг ягона қарори”гача бўлган матнга нима ва қандай шаклда киритилиши ҳақида ҳужжатни тайёрлаш жараёнини танқид қилди. 

Вершининнинг фикрича, “хом ва консенсуссиз матн” қолдирилиши ва барча иштирокчилар келишувга эришилгунга қадар музокаралар давом этиши керак.

Агар аралашмаслик тўғрисидаги тузатиш Пактга киритилмаган бўлса, Россия ушбу ҳужжат ва Глобал рақамли келишув бўйича, айниқса қуролсизланиш бўйича қоидалар, шунингдек, БМТ ва Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссар бошқармаси (ИҲОКБ) фаолиятида ноҳукумат ташкилотларнинг (ННТлар) роли бўйича “консенсусдан узоқлашиш” ниятида. 

Сергей Вершининнинг таъкидлашича, “Келажак учун пакт” БМТга аъзо давлатларни ҳар қандай ҳаракатларга автоматик равишда мажбурлайдиган ҳужжат эмас. Унинг фикрига кўра, бу фақат декларация ва жуда ноаниқ, мажбуриятлар аниқ шакллантирилмаган.

Унинг қўшимча қилишича, давлатлар учун янги мандатлар ва мажбуриятлар фақат ҳукуматлараро музокаралардан сўнг пайдо бўлиши мумкин, бу музокаралар пактни тайёрлаш жараёнидан бошқача тарзда ташкил этилиши керак.

Эслатиб ўтамиз, саммит арафасида Россия ТИВ расмий вакили Мария Захарова Россия БМТнинг таъсисчи давлатларидан бири ва халқаро ҳамжамиятнинг масъул аъзоси эканлигини, бунда кўпчилик глобал шериклар билан ҳамкорликда ҳамкорлик қилаётганини, кўп қутбли дунё тартиби учун курашни давом эттиришини таъкидлаган эди. 

Сергей Вершинин айтган қоидалар

Қуролсизланиш

Ҳаракат 25. Ядро қуролидан холи дунё қуриш. “...Давлатларнинг саъй-ҳаракатларининг якуний мақсади самарали халқаро назорат остида умумий ва тўлиқ қуролсизланиш бўлиб қолиши керак бўлса-да, бевосита мақсад ядро уруши хавфини бартараф этиш ва қуролланиш пойгасининг олдини олиш учун чоралар кўриш ва йўл очиш эканлигини тан олинг. Барқарор тинчликка эришиш”.

26-ҳаракат: Қуролсизланиш бўйича мажбуриятларни амалга ошириш. “Мавжуд халқаро меъёрларга зид бўлган ҳаракатлар сони ортиб бораётганидан, қуролсизланиш, қуролларни назорат қилиш ва тарқатмаслик мажбуриятларига риоя қилмасликдан жиддий хавотир билдирамиз”.

ННТлар пактнинг учта бандида қайд этилган — булар 43 (БМТ Иқтисодий ва Ижтимоий Кенгаши — ЭКОСОСни мустаҳкамлаш), 44(Тинчлик ўрнатиш комиссиясини мустаҳкамлаш) ва 46 (инсон ҳуқуқларини самарали амалга ошириш ва янги чақириқларга жавоб бериш) ҳаракатлардир. Улар нодавлат нотижорат ташкилотларини маслаҳатлашувларга таклиф қилиш ҳақида, шунингдек, бундай ташкилотлар “ҳар қандай қўрқитиш ва репрессиялардан ҳимояланишлари”ҳақида гапиришади.