Ўзбекистон Президенти БМТ Бош Ассамблеяси сессиясида муҳим ташаббуслар билан чиқди

Ўзбекистон Президенти 19 сентябрь куни БМТ Бош Ассамблеясининг Нью-Йоркдаги штаб-квартирасида бўлибўтаётган БМТ Бош Ассамблеясининг 78-сессиясинингумумий сиёсий муҳокамаси чоғида нутқ сўзлади. Шавкат Мирзиёев ҳамжиҳатлик ва амалий ҳамкорлик руҳини асраб-авайлаш, мамлакатларни умумий манфаатлар мавжуд қарама-қаршиликлардан устун туриши асосида бирлаштириш зарурлигини таъкидлади.

— Бирлашган миллатлар ташкилоти Бош ассамблеясининг бугунги сессияси халқаро муносабатлар тизимида фундаментал ўзгаришлар юз бераётган бир шароитда бўлиб ўтмоқда.

Жаҳон миқёсида ишонч инқирози кузатилмоқда. Глобал хавфсизлик институтлари фаолиятидаги муаммолар ва халқаро ҳуқуқ меъёрларидан чекиниш кучаймоқда. Ва буларнинг барчаси кенг кўламдаги кескинлик ортишига сабаб бўлмоқда.

Геосиёсий қарама-қаршиликлар туфайли савдо, инвестиция ва инновация соҳаларида эркин алмашиш йўлида янги тўсиқлар вужудга келмоқда. Ҳатто иқлим ўзгаришлари, очлик ва тенгсизликка қарши кураш сингари бутун башарият тақдирига дахлдор бўлган масалаларда ҳам ўзаро мулоқот издан чиққани сезилмоқда.

Бундай мураккаб шароитда амалий ҳамжиҳатлик ва ҳамкорлик руҳини сақлаш, умумий манфаатларни мавжуд зиддиятлардан юқори қўйган ҳолда, мамлакатларни жипслаштириш ғояси ҳар қачонгидан ҳам долзарб бўлиб бормоқда, – деди Шавкат Мирзиёев нутқи аввалида.

— ўтган йили умумий хавфсизлик ва фаровонлик йўлида “Самарқанд бирдамлик ташаббуси” бошланди;

— келаси йили БМТ Бош котиби ташаббуси билан Келажак саммити ўтказилади;

— Янги Ўзбекистонни ҳуқуқий, дунёвий, демократик ва ижтимоий давлат сифатида қуриш сиёсатини қатъият билан давом эттирамиз;

— Ўзбекистон “Инсон шаъни ва қадр-қиммати йўлида”ғоясидан келиб чиқиб, демократия ва адолат тамойилларини мустаҳкамлашга қаратилган туб ислоҳотлар йўлидан дадил бормоқда;

— жорий йилнинг апрель ойида Ўзбекистон тарихида биринчи марта янгиланган Конституция бўйича умумхалқ референдуми ўтказилди, унда 90 фоиздан кўпроғи овоз берди ва бу ислоҳотларнинг қайтариб бўлмаслигини таъминлади;

— ана шу ҳуқуқий асосда БМТ Барқарор ривожланиш мақсадлари билан ҳамоҳанг бўлган “Ўзбекистон – 2030” Тараққиёт стратегияси қабул қилинди;

— амалга оширилаётган ислоҳотлар самарасида Ўзбекистон иқтисодиёти глобал муаммоларга қарамай барқарор ўсиш суръатларини намойиш этмоқда, сўнгги 6 йилда ялпи ички маҳсулот ҳажми 1,5 баробардан зиёд ошди, 2030 йилгача бу кўрсаткични 2 баробарга ошириш мақсад қилинган;

— мамлакатнинг иқтисодиётни либераллаштириш йўлидаги яна бир устувор вазифаси яқин келажакда ЖСТга тўла ҳуқуқли аъзо бўлишдан иборат;

— 2017 йилдан бошлаб мамлакатда камбағаллик даражаси икки бараварга камайди, 2030 йилда уни 7 фоизга камайтириш режалаштирилмоқда;

— аҳолини ичимлик суви билан таъминлаш, соғлиқни сақлаш, таълим ва бошқа ижтимоий хизматларни қамраб олишни бир неча баробар ошириш бўйича қарор қабул қилинди.

— Биз Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котиби томонидан илгари сурилган “Иш ўринларини яратиш ва ижтимоий ҳимоя глобал акселератори” борасидаги ташаббусни қўллаб-қувватлаймиз. Мазкур ташаббус доирасида тажриба алмашиш учун 2024 йили Бирлашган Миллатлар Ташкилоти шафелигида “Ижтимоий ҳимоя: барқарор тараққиёт сари йўл” бутунжаҳон конференциясини юртимизда ўтказишни таклиф этаман, – Шавкат Мирзиёев. 

Ўзбекистоннинг инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасидаги натижалари:

— мамлакатда мажбурий ва болалар меҳнати бутунлай бекор қилинди;

— мамлакат халқи пахта қарамлигидан бутунлай қутулди;

— мамлакатнинг янги Конституцияси мажбурий меҳнатни тақиқлашни кафолатлайди ва бунинг учун жиноий жавобгарликни белгилайди;

— Мажбурий ва болалар меҳнатига қарши курашни бутун дунё миқёсида кучайтириш зарур, деб ҳисоблайман. Бизнинг тажрибамиз шуни кўрсатмоқдаки, бунга чек қўйиш имкони бор, – деди Ўзбекистон Президенти.

Ижодкор ёш авлодни тарбиялаш:

— ҳамма учун очиқ ва сифатли таълим – камбағаликка барҳам бериш, аҳоли фаровонлигини ошириш ва барқарор иқтисодий ўсишга эришишнинг энг самарали омили;

— шу муносабат билан кейинги йилларда мамлакатимизда таълим тизими тубдан ўзгартирилмоқда;

— сўнгги 6 йилда мактабгача таълим билан қамров 21 фоиздан 70 фоизга ошди;

— олий таълим муассасаларига ўқишга қабул қилиш 9 фоиздан 38 фоизга кўтарилди;

— 2030 йилга бориб ҳар бир боланинг боғчага бориши, ҳар бир иккинчи мактаб битирувчисининг олий ўқув юртларида ўқиши учун имкониятлар яратилади.

Минтақанинг ривожланиши:

— Марказий Осиё сўнгги йилларда яхши қўшничилик, барқарорлик, ҳамкорлик ва тараққиётни мустаҳкамлашйўлидан бормоқда;

— биргаликдаги саъй-ҳаракатларимиз туфайли Ўзбекистон ва барча қўшни давлатлар давлат чегаралари, транспорт йўлаклари ва сувдан фойдаланиш билан боғлиқ кўплаб муаммоларни ҳал этишга муваффақ бўлди;

— минтақа мамлакатлари ўртасидаги ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 2,5 баробар, қўшма корхоналар сони эса 5 баробар ошди.

— Марказий Осиё минтақаси иқтисодий тараққиёт марказига, Шарқ ва Ғарбни, Шимол ва Жанубни боғловчи транспорт-коммуникация кўпригига айланмоқда;

— Марказий Осиёнинг бутун дунё учун очиқлиги минтақа хавфсизлиги ва барқарор ривожланишини таъминлашнинг энг муҳим шартига айланиб бормоқда.

— Ишонч билан айтиш мумкинки, бизнинг халқларимизни минтақавий ўзига хосликни англаш туйғуси бирлаштирмоқда ва бу туйғу тобора кучайиб бормоқда. Бизнинг нафақат тарихимиз, балки келажагимиз, ҳаётий муҳим манфаатларимиз ҳам умумий ва муштаракдир. Минтақавий ҳамкорлигимизни кенгайтиришдан бошқа йўлимиз йўқ ва бўлиши ҳам мумкин эмас!

Аминманки, халқаро ҳамжамиятнинг қўллови билан Марказий Осиё бирдамлик йўлидан боришда давом этади. Марказий Осиёни тинч ва гуллаб-яшнаётган ҳудудга айлантириш Ўзбекистон ташқи сиёсатида бундан буён ҳам устувор мақсад бўлиб қолади, – деди Шавкат Мирзиёев.

Глобал ёшлар ташаббуслари:

— Яқинда Марказий Осиё минтақаси давлатлари ўртасида Ёшларга оид сиёсатнинг умумий йўналишларитўғрисида Битим имзоланди;

— Марказий Осиёда ёшларни ривожлантиришга кўмаклашиш бўйича БМТ ҳузурида Ишчи гуруҳ тузиш таклиф этилди. Унинг доирасида “Марказий Осиё ёшлари кун тартиби 2030” дастурини ишлаб чиқиш мақсадга мувофиқдир.

Аёлларнинг ролини кучайтириш:

— хотин-қизларнинг жамият ва давлат ишларини бошқаришдаги фаол иштироки бугунги куннинг долзарб масаласидир;

— Ўзбекистон Республикасининг бу борадаги миллий сиёсатининг асосини оила мустаҳкамлигини, хотин-қизларнинг ҳуқуқий ҳимояси ва фаровонлигини таъминлашдек эзгу мақсад ташкил этади;

— мамлакатда гендер тенглигига эришиш борасида тизимли ишлар олиб борилмоқда, хусусан, ўтган йили олий ўқув юртларига ўқишга кирган талабаларнинг 49 фоизини қизлар ташкил этди;

— Ўзбекистон Республикасида биринчи марта давлат бошқарувида аёлларнинг улуши 35 фоизга етди;

— аёллар ва вояга етмаганларга нисбатан зўравонликдан ҳимоя қилиш тўғрисида алоҳида қонун қабул қилинди.

— Биз “Бирлашган миллатлар ташкилоти – Хотин-қизлар” тузилмаси билан ҳамкорликни янада кенгайтиришдан манфаатдормиз. Биргаликдаги ташаббус сифатида аёлларнинг бунёдкорлик салоҳиятини рўёбга чиқариш масалаларини муҳокама қилиш ва тажриба алмашиш учун келгуси йили Ўзбекистонда Осиё хотин-қизлари форумини ўтказишни таклиф этамиз, – деди Президент.

Экологик ҳолат

— бугунги кунда дунё ўткир экологик вазиятни, иқлим ўзгариши, биологик хилма-хилликнинг йўқолиши ва атроф-муҳитнинг ифлосланиши туфайли кучайиб бораётган уч карра сайёра инқирозини бошдан кечирмоқда;

— мана шундай оғир шароитда Орол фожиасига қарши курашни давом эттираётган Марказий Осиё иқлим ўзгаришига энг заиф минтақалардан бирига айланади;

— Ўзбекистон ўз имкониятларидан келиб чиқиб, глобал муаммо бўлган Орол фожиаси оқибатларини бартараф этиш бўйича саъй-ҳаракатларни йўналтиришда давом этмоқда – кейинги йилларда Оролнинг қуриган тубида 1,7 миллион гектар майдонда қурғоқчиликка чидамли ўсимликлар экилган яшил зоналар яратилди. 

— бу йўналишдаги ишларни давом эттириш учун халқаро ҳамжамиятнинг кўмаги жуда муҳим;

— сўнгги 30 йил ичида минтақамизда ҳаво ҳарорати 1,5 даражага кўтарилди, бу ўртача глобал исиш даражасидан икки баравар кўпдир. Натижада, музликларнинг умумий майдонининг учдан бир қисми йўқ бўлди;

— агар бу тенденция давом этса, кейинги 20 йилда минтақадаги иккита йирик дарё – Амударё ва Сирдарёнинг оқими 15 фоизга камайиши мумкин. Аҳоли жон бошига сув билан таъминланиш даражаси 25 фоизга, экинлар ҳосилдорлиги эса 40 фоизга қисқариши кутилмоқда.

— ўз вақтида самарали чоралар кўрилмаса, бу муаммоларнинг оқибатлари ҳудуддаги ижтимоий-иқтисодий барқарорликка жиддий зарар етказади.

– Бу вазиятдан келиб чиққан ҳолда, биз Бирлашган миллатлар ташкилоти Бош котибининг Сув ресурслари бўйича махсус вакили лавозими таъсис этилишини қўллаб-қувватлаймиз. Марказий Осиё сувни тежайдиган технологиялар платформасини яратиш жараёнида “Бирлашган миллатлар ташкилоти – сув ресурслари” механизмини ишга солиб, энг илғор технологияларни жалб этиш ва татбиқ қилиш тарафдоримиз.

Биз минтақамизда қабул қилинган Яшил тараққиёт дастури доирасида тизимли ҳамкорликни йўлга қўймоқдамиз. Бундай шериклик манфаатларимизга бирдек мос бўлиб, иқлим ўзгаришлари билан боғлиқ таҳдидларнинг олдини олишга қаратилган. Бу борада “Марказий Осиё иқлим мулоқоти”ни жорий этишни мақсадга мувофиқ, деб ҳисоблайман.

Биз Бирлашган миллатлар ташкилоти Бош ассамблеясининг “Марказий Осиё глобал иқлим таҳдидлари қаршисида: умумий фаровонлик йўлида ҳамжиҳатлик” резолюциясини қабул қилиш ташаббусини илгари сурамиз. Унинг асосий мазмунини келгуси йил Самарқандда бўлиб ўтадиган халқаро иқлим форумида муҳокама қилишни таклиф этамиз, – деди Шавкат Мирзиёев.

Экстремизмга қарши кураш:

— ёшлар ўртасида экстремизм ва радикализм тарқалишининг олдини олиш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни фаоллаштириш зарур;

— 2022 йил март ойида Тошкент шаҳрида БМТнинг Марказий Осиёда терроризмга қарши глобал стратегиясини амалга ошириш бўйича Қўшма ҳаракатлар режаси қабул қилинди;

— Ўзбекистонда Экстремизм ва терроризмга қарши курашиш бўйича Миллий стратегия доирасида илгари экстремистик ғоялар таъсирида бўлган шахсларнинг нормал ҳаётга қайтиши ва жамиятга реинтеграциялашувига алоҳида эътибор қаратилмоқда;

— Мамлакатда 5 та “Меҳр” гуманитар миссияси ўтказилди, улар доирасида 530 дан ортиқ фуқаролар, биринчи навбатда, аёллар ва болалар Яқин Шарқ ва Афғонистондаги қуролли тўқнашув зоналаридан мамлакатга қайтарилди. Уларнинг барчасига тиббий ёрдам кўрсатилди, психологик, ижтимоий ва бошқа ёрдам кўрсатилди;

— мазкур фаолиятни давом эттириш учун Ўзбекистон Республикаси БМТнинг Террорга қарши кураш бошқармаси шафелигида жанговар ҳудудлардан келган репатриантлар билан тизимли ишлаш бўйича Минтақавий эксперт кенгашини ташкил этиш бўйича амалий чоралар кўрди;

— БМТга аъзо давлатлар халқаро терроризм каби умумий таҳдидларга қарши курашда янада ҳамжиҳатроқ ҳаракат қилишлари керак;

— дунёда динлараро бағрикенглик ва тотувлик ғояларини тарғиб қилиш мақсадида Ўзбекистонда ЮНЕСКО шафелигида Динлараро мулоқот ва бағрикенглик халқаро марказини ташкил этишни таклиф этамиз.

— Ал-Хоразмий, Беруний, Имом Бухорий, Мирзо каби мутафаккирлар меросини ўрганиш мақсадида 2024 йилда Ўзбекистонда “Ислом тинчлик ва эзгулик дини” мавзусида халқаро конференсия ўтказиш ташаббусини илгари сурмоқдамиз. Улуғбек, Алишер Навоий ва ислом динининг инсонпарварлик моҳиятини чуқур очиб беради.

— Яна бир муҳим жиҳатни таъкидламоқчиман. Сўнгги пайтларда айрим мамлакатларда кузатилаётган диний муросасизлик ва исломофобия ҳолатларига йўл қўймаслик керак, деб ҳисоблаймиз, – деди Президент.

Афғонистон масаласига замонавий ёндашув:

— халқаро хавфсизлик Афғонистондаги жараёнлар билан бевосита боғлиқ. Бу мамлакатда афғон муаммосини ҳал қилишда алоҳида ёндашувларни талаб қиладиган янги вазият юзага келди;

— Афғонистонни яна муаммолари билан ёлғиз қолдириш катта хато бўларди. Эътибор бермаслик, изоляция қилиш ва санкциялар қўллаш оддий афғон халқининг аҳволини янада оғирлаштирмоқда;

— Ўзбекистон Республикаси афғон халқига кўрсатилаётган инсонпарварлик ёрдами заифлашмаслиги керак, деб ҳисоблайди. Биз Афғонистоннинг музлатилган халқаро активларини ушбу мамлакатдаги долзарб ижтимоий муаммоларни ҳал қилиш учун йўналтиришнинг тегишли механизмларини ишлаб чиқишга чақирамиз;

— Бизга минтақавий ҳамкорлик жараёнларида иштирок этувчи, қўшнилари ва бошқа давлатлар билан ўзаро манфаатли шериклик муносабатлари учун очиқ бўлган тинч ва барқарор Афғонистон керак.

— Мен бугун ушбу нуфузли минбардан туриб, дунё ҳамжамиятини Афғонистон муаммосини ҳал этиш йўлида бирлашишга чақираман. Бу борада Бирлашган Миллатлар Ташкилоти раҳнамолигида Афғонистон бўйича биргаликда ишлаб чиқилган, вазиятга мослашувчан ва конструктив позицияни белгилаш принципиал жиҳатдан муҳим, деб ҳисоблайман, – деди Шавкат Мирзиёев.

Ўзбекистон Президенти ўз нутқи якунида бугунги кунда ҳар қачонгидан ҳам ўзаро ишонч, ҳамжиҳатлик ва ҳамкорлик зарурлигини алоҳида таъкидлади.