Ўзбекистон сайлов олдидан. Республика учун демократик ўзгаришлар ривожини мустаҳкамлаш муҳим аҳамиятга эга

Шавкат Мирзиёевнинг биринчи президентлик даврида Ўзбекистоннинг ижтимоий-сиёсий ривожланишида туб ўзгаришлар юз берди, деб ҳисоблайди ўзбек ва россиялик экспертлар Равшан Назаров ва Марина Лапенко. Муаллифлар ўз маърузаларида ҳозирги Давлат раҳбарининг биринчи президентлик муддатининг асосий натижаларини таҳлил қилдилар.

Экспертларнинг фикрича, ижтимоий-сиёсий ривожланишнинг янги тенденцияларини сақлаб қолиш ва мустаҳкамлаш учун мамлакатга узлуксизлик, ислоҳотларнинг юқори суръатларини сақлаб туриш, давлат ва жамиятнинг барча соҳаларини қўллаб-қувватлаш керак. Жамият ва ҳукумат ўртасида бошланган мулоқотни мустаҳкамлаш, инсон капиталининг ривожланиш даражасини ошириш ва рақобатбардошлигини таъминлаш муҳим бўлиб қолмоқда.

“Вазифаларнинг долзарблиги ва кўлами ҳисобга олинганда Ўзбекистон ҳали йўлнинг бошланишида, ислоҳотлар эса жиддий маъмурий, молиявий ва ташкилий ресурсларни, шунингдек, ўнлаб йиллар давомида ҳаётга изчил татбиқ этишни талаб қилади”, – деб таъкидлашади улар.

Aйни пайтда, геосиёсий вазиятнинг мураккаблашиши ва Aфғонистонда “Толибон” ҳаракати кучайган шароитида, жамиятни этник конфессиявий консолидация қилиш сиёсатини давом эттириш, радикал ва экстремистик таъсирининг гуруҳлар, айниқса ёшлар орасида тарқалишининг олдини олиш зарур.

Ҳаракатлар стратегияси

2017 йил 7 февралда Шавкат Мирзиёев томонидан тасдиқланган биринчи дастурий ҳужжатлардан бири 2017–2021 йилларда мамлакатни ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси эди.

Стратегияда бешта устувор йўналиш белгиланган:

– давлат ва ижтимоий қурилиш тизимини такомиллаштириш;

– қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилиш;

– иқтисодиётни ривожлантириш ва эркинлаштириш;

– ижтимоий соҳани ривожлантириш;

– хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни таъминлаш, шунингдек, мувозанатли, ўзаро манфаатли ва конструктив ташқи сиёсатни амалга ошириш.

Стратегияни амалга ошириш учун Президентнинг ўзи бошчилигидаги Миллий комиссия, шунингдек, алоҳида бешта соҳани татбиқ этиш бўйича комиссиялар тузилди.

Халқ билан мулоқот, кадрлар танлови

2017 йил – Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили деб эълон қилинди.

Ўша йили қуйидагилар ишга туширилди:

– фуқаролар мурожаат қилишлари учун виртуал қабулхона.

– давлат органларини ислоҳ қилиш, вазирлик ва идораларнинг функционал мажбуриятлари янгиланди, хусусан, куч тузилмалари – МХХ, Ички ишлар, Фавқулодда вазиятлар вазирлиги, Қуролли Кучлар ислоҳоти ўтказилди.

– суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, шунингдек, маъмурий судлар ташкил этилди.

Умуман олганда, Ўзбекистонда жиноий жазо тизимини либераллаштириш амалга оширилди. Натижада, 2020 йилда судланувчиларнинг 74 фоизи озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазога ҳукм қилинди. Жазони ўтаб, пушаймон бўлганини исботлаган 616 киши афв этилди. 2020 йилда судларнинг мустақиллигини таъминлаш натижасида 719 фуқаро оқланди.

Мустақилликдан сўнг биринчи марта 2016–2021 йилларда қишлоқ хўжалигида мажбурий ва болалар меҳнати (биринчи навбатда пахтачилик) ва оммавий меҳнат миграцияси каби жиддий муаммолар Ўзбекистонда оммавий муҳокама мавзусига айланди.

Меҳнат миграцияси

Умуман, меҳнат миграцияси мавзуси биринчи марта давлат, ҳукумат ва умуман жамият даражасида кўриб чиқила бошланди. Меҳнат мигрантларининг мамлакат иқтисодиётига қўшган улкан ҳиссаси эътироф этилди (2019 йил ҳолатига кўра, мигрантларнинг ўз ватанига пул ўтказмалари улуши Ўзбекистон ялпи ички маҳсулотининг 14,7 фоизини ташкил этди). Мигрантлар “сояда” бўлиш ва бандлик соҳасидаги расмий қарорлардан ташқарида бўлиш тўхтатди. Меҳнат мигрантларининг чет элда ҳам, Ўзбекистонга қайтгандан кейин ҳам ҳуқуқларини таъминлаш зарурлиги биринчи марта айтилди. Шунингдек, потенциал мигрантлар учун профессионал, тил ва юридик тайёргарлик курслари ташкил этилди.

Ҳуқуқ ва эркинликлар

Сиёсий эркинлик соҳасидаги асосий ўзгаришлардан бири Каримов даврида турли жазоларга ҳукм қилинган ҳуқуқ ҳимоячилари ва журналистларнинг қамоқдан аста-секин озод қилиниши эди.

Тақиқланган диний экстремистик гуруҳлар ва ташкилотлар билан алоқада бўлганликда гумон қилинаётган шахсларнинг “қора рўйхати”дан 20 мингдан ортиқ одам чиқарилди. Оммавий ахборот воситалари ва нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолияти билан боғлиқ масалалар ижобий ҳал этила бошлади. Оммавий ахборот воситалари фаоллиги ошди, Интернетдан фойдаланишга қўйилган чекловлар юмшатилди. Ижтимоий тармоқларда ижтимоий ва иқтисодий масалаларни кенг муҳокама қилиш мумкин бўлди.

Ўзбек жамоатчилиги чет элга чиқиш, хорижий олий ўқув юртларида ўқиш нуқтаи назаридан эркинлашмоқда. Масалан, чет элга чиқмоқчи бўлган мамлакат фуқароларини махсус “рухсат берувчи кириш стикери”ни олдиндан олиш мажбуриятидан озод қиладиган фармон қабул қилинди, бу аслида чиқиш визаси. Бунинг ўрнига хорижий паспорт берилади, бу чет элга қўшимча рухсатномасиз саёҳат қилиш учун ҳужжатдир.

2020 йил Ўзбекистонда “Илм, таълим ва рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йили” деб эълон қилинди. Президент олий ўқув муассасаларида бюджетдан молиялаштириладиган жойлар сонини кўпайтиришни, олий ўқув муассасаларига катта молиявий ва илмий мустақиллик беришни таклиф қилди (бундан олдин олий ўқув муассасалари қабул квоталарини ўзгартириш, ўқув дастурларини ўзгартириш имкониятидан маҳрум бўлган).

Ўтган даврнинг ўзига хос хусусияти олий ўқув муассасалари битирувчиларининг умумий сони ва бозорда талаб қилинадиган аспирантлар сонининг жиддий номутаносиблиги эди. Шу боис, олий таълим тизимини Ўзбекистон иқтисодиётининг эҳтиёжлари ва замонавий илмий-техник тараққиёт даражасига мослаштириш мақсадида ўқув дастурлари ва ўқув курсларини оптималлаштириш вазифаси қўйилди.

Шунингдек, олий ўқув муассасаларида ўқитиш сифатини ошириш масаласига жиддий эътибор қаратилди. Университетлар янги йўналишлар ва мутахассисликлар очиш, хорижий ҳамкор университетлар билан ўзаро алоқаларни ривожлантириш учун қўшимча имкониятларга эга бўлдилар. Миллий кадрларни чет элда ўқитиш ва чет эллик олим ва мутахассисларни жалб қилиш учун “Эл-юрт умиди” жамғармаси ташкил қилинди.

Ўзбекистонда хорижий таълим дипломларини нострификация қилиш тартиби сезиларли даражада осонлаштирилди, бу эса чет элда сифатли ва обрўли таълим олиш учун қўшимча рағбат яратди.

Aмалга оширилган барча чора-тадбирлар, шубҳасиз, таълим тизимига, унинг халқаро миқёсда ва жаҳон стандартларига мувофиқлигига ижобий таъсир кўрсатди.