Мактабни битиргач, нима қилиш керак? Ўзбекистонда энг машҳур касблар рейтинги

Мактаб битирувчилари университетни танлашда кўпинча ўзларининг қизиқишлари, қобилиятлари ва ҳатто орзуларига эътибор беришади. Аммо баъзида одамда ким билан ишлашни хоҳлаш ҳақида аниқ истаклари йўқ. Шунда сиз талабга эга бўлган касблар рўйхатини кўриб чиқиб, қаерда ишга жойлашиш ва ўз салоҳиятингизни рўёбга чиқариш осонроқ бўлишини тушунишингиз мумкин.

Шундай қилиб, икки йил аввал Ўзбекистонда савдо бўйича менежерлар, ахборот технологиялари бўйича мутахассислар, маъмурлар ва бухгалтерлар, пиар мутахассислари энг кўп талабга эга эди. Уларнинг ҳаммаси ҳам махсус таълимни талаб қилмайди, масалан, сиз том маънода ҳар қандай соҳадан савдо менежери бўлишингиз ва вақт ўтиши билан керакли кўникмалар ва тажрибаларни ривожлантиришингиз мумкин. Бошқалар учун сиз асосий билимларни олиш учун университетда маълум бир йўналишни танлашингиз ва шу билан бирга амалиёт ўташни бошлашингиз керак.

Бундай рейтинглар, биринчи навбатда, ихтисослаштирилган сайтларда жойлаштирилган бўш иш ўринлари сонига қараб тузилади. Бўш иш ўринларининг мавжудлиги эса ҳар ким мурожаат қилиши ва ишга кириши мумкинлигини англатади. Яъни, бундай рўйхатлар потенциал иш берувчиларнинг ҳақиқий қизиқишини акс эттиради. Масалан, савдо бўйича мутахассислар учун бўш иш ўринлари сони 9 мингтага етиши мумкин.

IT-мутахассисларига ҳам талаб юқори ва улар мамлакат ичида ҳам, чет эл компанияларида ҳам масофадан туриб ишлашлари мумкин. Ва бу соҳада ўртача 4–5 мингга яқин бўш иш ўринларини топишингиз мумкин. Ўзбекистонда IT-саноати жадал ривожланмоқда, умуман олганда, замонавий жамиятда технологиялар тобора кучайиб бормоқда. Шу сабабли, ҳозир ҳам, келажакда ҳам бу мутахассислар талабга эга бўлади.

Улар орасида бўлинишлар ҳам мавжуд. Масалан, Ўзбекистонда IT-соҳасида энг кўп талаб қилинадиганмутахассислар дастурчилар ва дастурий таъминотни ишлаб чиқувчилар бўлиб, бўш иш ўринларининг 31 фоизиниташкил этади. Бошқаларга дизайнерлар, рассомлар (12%) ва техник ёрдам ходимлари (7%) киради.

Давлатнинг маълум мутахассисларга сўрови бор, шунинг учун улар ҳам талабга эга. 

Булар замонавий конструкторлар, технологлар, архитекторлар, муҳандислар ва энергетиклардир.

Аммо орқада қолганлар орасида суғурта агентлари, ошпазлар, кутубхоначилар, хомашё қазиб олиш бўйича мутахассислар ва ҳуқуқшунослар бор.

Пандемиядан кейин тобора оммалашиб бораётган масофавий ишлашни эслатиб ўтмаслик мумкин эмас. Масалан, 2023 йилда Ўзбекистон меҳнат бозорида масофавий иш таклифлари 75 фоизга ошди. Кўпинча биз қўнғироқлар марказида ишлаш ва савдо ҳақида гапирамиз. Бу иш ва ўқишни бирлаштирган, бошқа шаҳарга кўчиб ўтишни истамайдиган ва умуман ўз фаолиятини уйдан олиб боришни афзал кўрадиганлар учун яхши вариант. ITсаноатида сиз кўпинча масофадан туриб ишлашингиз мумкин. Ўртача бу форматда одамлар 15 миллион сўмгача даромад олишлари мумкин.

Бироқ, талабга эга бўлган касб ҳар доим ҳам энг юқори ҳақ тўланадиган касбга тенг келмайди. Ўзбекистонда ушбу тоифадаги етакчилар орасида: топ-менежерлар (иш ҳақи ўртача 80 миллион сўмгача етиши мумкин), ўрта/катта дастурчилар (8 минг долларгача), маркетологлар, савдо директорлари ва косметологлар (30 миллион сўмгача) , муҳандислар (25 миллион сўмгача), риэлторлар, қурувчилар ва логистиклар (35 миллион сўмгача), геодезиячилар (16 миллион сўмгача). Бу ерда максимал ва ўртача қийматлар кўрсатилган, чунки якуний иш ҳақи компания, савдо ва бошқа кўрсаткичларга боғлиқ. Ўзбекистон IT-саноатида энг кўп маош олувчилар дастурчилар, маълумотларшунослар ва дизайнерлардир. Бироқ, бу кўрсаткичлар касб танлашда, шунингдек, меҳнат фаолиятида рағбат бўлиши мумкин. Шуни тушуниш керакки, сиз қанчалик кўп ҳаракат қилсангиз ва ривожлансангиз, бундай мутахассисга талаб шунчалик юқори бўлади ва шунинг учун сизнинг ишингиз учун ҳақ тўланади.

Охирида биз баъзи дунё статистикасини келтирамиз. Шундай қилиб, 2023 йилги маълумотларга кўра, ахбороттехнологиялари энг оммабоп соҳага айланди. Дастурчилар, тестчилар, таҳлилчилар, маълумотлар бўйичаолимлар, киберхавфсизлик бўйича мутахассислар, веб вамобиль дастурчилар — булар дунё етакчилигинибошқаради. Талаб қилинадиган 5 та энг яхши соҳаларқаторига молия ва кўчмас мулк (банк ходимлари, молиявий таҳлилчилар, риелторлар), энергетика секторива уй-жой коммунал хўжалиги (энергетика компанияларираҳбарлари, атом электр станциялари ишчилари, электромонтёрлар, сантехниклар), соғлиқни сақлаш ватабиий фанлар (жарроҳлар, анестезиологлар, терапевтлар, ҳамширалар) ва саноат ва хомашё(муҳандислар, малакали ишчилар, нефтчилар) киради.