Марказий Осиё давлатлари ёввойи ҳайвонларнинг ноқонуний савдосига қарши курашмоқда. Тошкентдаги муҳокамалар

4–5 март кунлари Тошкентда “Марказий Осиёда ҳайвонот дунёси жиноятларига қарши курашишда салоҳият ва ёрдамни кучайтириш” халқаро лойиҳасининг биринчи босқичи бўйича якуний йиғилиш бўлиб ўтди. У Ўзбекистон, Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистонни умумий вазифани ҳал этиш — минтақада ёввойи ҳайвонларнинг ноқонуний савдосига қарши курашиш чораларини жорий этишда бирлаштирди.

Тадбирда Ўзбекистон Республикаси Экология вазирлигининг Биологик хилма-хилликни сақлаш сиёсати бошқармаси бошлиғи Абдурашид Содиқов сўзга чиқиб, шундай деди:

— Ёввойи ҳайвонларнинг ноқонуний савдоси ҳозирда дунёда даромад келтирувчи тўртинчи ўринда туради, афсуски, ҳайвонларни ноқонуний равишда сотаётганлар етарлича. Бу биохилма-хилликнинг асоси бўлган ёввойи табиат савдосига қарши кўпроқ ҳаракат қилишимиз кераклигини англатади.

Шунингдек, у лойиҳанинг асосий мақсади —ҳайвонларни ҳаво, темир йўл ва бошқа транспорт турлари орқали ноқонуний олиб кириш ёки олиб чиқишнинг олдини олишни ҳам айтиб ўтди.

Учрашувда иштирокчилар лойиҳанинг биринчи босқичи натижаларини миллий ҳамкорлар вакиллари билан ўртоқлашдилар, эришилган ютуқларни муҳокама қилдилар, муаммони ҳал этиш ва СИТЕС конвенцияси (Йўқолиб кетиш хавфи остида турган ёввойи фауна ва флора турларнинг халқаро савдоси тўғрисидаги конвенция) бўйича мажбуриятларнинг бажарилишини рағбатлантириш бўйича кейинги қадамларни белгилаб олдилар.

Лойиҳанинг биринчи босқичида қандай натижаларга эришилди:

— асосий бўлимлар ўртасида алоқа ўрнатилди;

— тажриба ва маълумотлар алмашинуви амалга оширилди;

— маълумот-ахборот адабиётлари тайёрланди;

— ҳайвонлар ва уларнинг қисмлари (шох, тери) контрабандасини аниқлаш бўйича ҳидловчи итлар ўқитилмоқда;

— Марказий Осиё давлатлари ўртасида трансчегаравий минтақавий ҳамкорлик йўлга қўйилмоқда;

— ҳуқуқбузарларни аниқлаш, уларга чек қўйиш, тергов ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш, прокурор ва суд салоҳиятини мустаҳкамлаш функциялари кенгайтирилмоқда.

Бироқ, ҳали ҳал қилиниши керак бўлган баъзи муаммолар мавжуд. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ёввойи табиатнинг ноқонуний савдосини аниқлаш ва уларга қарши курашиш самарадорлигини ошириш минтақа учун муҳим логистика муаммоларига дуч келмоқда. Унинг ечими сармоя ва бўлимлар ўртасида самарали мувофиқлаштиришни талаб қилади.

Гап шундаки, Қозоғистон, Қирғизистон ва Ўзбекистон 19193 км узунликдаги умумий қуруқлик чегарасига эга. Бироқ, ҳар бир мамлакат чекланган ва турли даражадаги устуворлик, молиялаштириш ва ресурсларга эга. Чегара ходимлари, шунингдек, ёввойи табиат манбалари ҳудудларида ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари кўпинча ҳайвонлар савдосининг олдини олиш ва унга қарши курашиш учун зарур бўлган зарур маълумотлар ва технологиялардан фойдалана олмайди. Бироқ, бу муаммони ҳал қилиш учун аллақачон тегишли чоралар кўрилмоқда. Масалан, қатор семинар-тренинглар ташкил этилиб, маълумотнома ва кўргазмали қуроллар тайёрланди.

“Марказий Осиёда ёввойи табиат жиноятларига қарши курашиш салоҳияти ва ёрдамини кучайтириш” халқаро лойиҳаси нафақат Марказий Осиё давлатлари, балки ҳар бир давлатнинг турли идоралари ҳамкорлигидаги биринчи ва илғор шаклидир. У Ўзбекистон Республикаси Божхона қўмитаси, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармасининг маъмурий салоҳияти ва ресурсларини, республика экспертлари ва жамоат экологик ташкилотлари салоҳиятини ўзида мужассам этган.

Учрашувда экологик барқарорлик ва хавфсизликни таъминлашда Ўзбекистоннинг салмоқли ҳиссаси ҳамда мамлакат ҳукуматининг салмоқли ёрдами таъкидланди. Республика CИТЕС конвенцияси бўйича мажбуриятларни бажариш шартларини амалга оширишга ёрдам беради. Тадбир ташкилотчиларидан бири Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги бўлса ажаб эмас.

Фауна ва флора халқаро ташкилоти (Буюк Британия), “ЭКОМАКТАБ” Республика экологик ресурс маркази, Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Зоология институти, Буюк Британиянинг TRAFFIC халқаро ташкилоти, Қозоғистоннинг Ерларнинг биохилма-хиллигини сақлаш ассоциацияси бошқа ташкилотчилардир. Ташкилотчиларнинг ушбу таркиби муаммонинг долзарблиги ва уни ҳал қилишдан нафақат Марказий Осиё мамлакатлари, балки бутун дунё манфаатдорлигидан далолат беради.

Халқаро ташкилотларнинг бу масалага эътибори ажабланарли эмас. Ўсимлик ва ҳайвонот дунёсининг ноқонуний савдоси глобал муаммодир. Унинг айланмаси йилига 213 миллиард АҚШ долларигача етиши мумкин. Бу фаолият жиноий унсурлар, қуролли гуруҳлар ва террористик гуруҳларни молиялаштиришга ёрдам беради, бу эса ўз навбатида кўплаб мамлакатларда хавфсизлик ва барқарор ривожланишга путур этказади.

Ёввойи ҳайвонларнинг ноқонуний савдоси барча қитъалардаги ёввойи флора ва фаунанинг энг кенг доирасини — қуруқлик, амфибия ва денгиз ҳайвонларини, ўрмонларни, турли ўсимлик турларини ва улардан олинган маҳсулотларни ўз ичига олади.

Бу муаммо ҳам бевосита атроф-муҳит ҳолатига таъсир қилади. Бу ҳудудлардаги ресурс базасига таъсир қилади ва миллий табиий капиталнинг талон-тарож қилинишига олиб келади.

Ҳайвонот дунёси билан боғлиқ ноқонуний ҳаракатлар, афсуски, умуман дунёда, хусусан, Ўзбекистонда кенг тарқалган. Жумладан, ўтган ов мавсумида мамлакатда ноқонуний ов билан боғлиқ 1000 дан ортиқ ҳолат аниқланган. 3 миллиард сўмдан ортиқ жарима солинган, қоидабузарлардан 837 бош жонивор ва қушлар, 2836 килограмм балиқ, 160 донадан ортиқ ноқонуний ов қуроллари олиб қўйилган.

Бу соҳада жиноятлар давом этмоқда, шу боис Ўзбекистон ва Марказий Осиё давлатлари ҳозирда ҳайвонларнинг ноқонуний савдосига қарши кураш чораларини кўрмоқда. Бу экология, иқлим ва биологик хилма-хилликни сақлаш мавзуларига тобора кўпроқ эътибор қаратаётган Ўзбекистон учун мантиқан тўғри. Февраль ойида Самарқандда ўтказилган Ёввойи ҳайвонларнинг кўчиб юрувчи турларини сақлаш бўйича конвенцияга аъзо давлатлар конференциясининг 14-йиғилиши бунинг далилидир. 130 мамлакатдан 1800 дан ортиқ иштирокчини бирлаштирган тадбир БМТнинг миграция турларини сақлаш бўйича энг муҳим глобал саъй-ҳаракатларидан бирига айланди. Бу ҳақда материалимизда  ўқинг.